Prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy (Przepisy)

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że prawo pracy dosyć szczegółowo wskazuje prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców.

Warto dokładnie znać te przepisy — dzięki temu możemy uniknąć niemiłych niespodzianek w miejscu pracy i związanego z tym stresu.

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie prawa i obowiązki ma pracownik oraz pracodawca
• jakie przepisy regulują ich prawa i obowiązki
• co zrobić, gdy pracodawca nie przestrzega praw pracownika.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

1. Prawa i obowiązki pracownika

Podejmując zatrudnienie, pracownik z jednej strony zgadza się na wykonywanie określonych obowiązków, jak również nabywa prawo do określonych świadczeń, korzyści itp.

Zakres praw i obowiązków pracownika znajdziemy w różnego rodzaju dokumentach, m.in. regulaminie pracy, przepisach BHP, Kodeksie pracy, treści umowy czy też po prostu Konstytucji.

Jakie są podstawowe prawa i obowiązki pracownika? Przedstawiliśmy je poniżej.

Prawa pracownika

Zgodnie z Kodeksem pracy, każdy pracownik ma m.in.:

• prawo do swobodnie wybranej pracy
• równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu)
• prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę
• prawo do wynagrodzenia w okresie wypowiedzenia
• prawo do wypoczynku (m.in. urlop wypoczynkowy, urlop okolicznościowy, urlop na żądanie)
• prawo do urlopów związane z ciążą i opieką nad dzieckiem (urlop macierzyński, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy)
• prawo do powrotu do pracy po urlopie bezpłatnym
• prawo do przerw w pracy
• prawo do równego traktowania w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
• prawo powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej
• prawo powstrzymać się od pracy, w razie gdy jej warunki nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Z kolei z Konstytucji wynika prawo m.in. do:

• zrzeszania się w związkach zawodowych
• wolności wyboru zawodu oraz miejsca pracy
• bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Obowiązki pracownika

Podstawowe obowiązki pracownika są określone w art. 100 Kodeksu pracy. Jest on zobowiązany:

• wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę
• przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy
• przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku
• przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych
• dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę
• przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach
• przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Może Cię także zainteresować: Zakres obowiązków pracownika — co to? Co wpisać?

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

2. Prawa i obowiązki pracodawcy

Tak jak pracownik, również pracodawca ma określone prawa i obowiązki. Jakie? Ich listę przedstawiliśmy poniżej.

Prawa pracodawcy

Pracodawca ma prawo m.in. do:

• kierowania procesem pracy pracownika i rozliczania go z jej efektów
• egzekwowania od pracownika realizacji obowiązku sumiennego i starannego wykonywania pracy
• egzekwowania przestrzegania czasu pracy, regulaminu pracy, przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych
• egzekwowania dbałości o dobro zakładu pracy i ochrony jego mienia
• egzekwowania zachowania w tajemnicy informacji
• egzekwowania przestrzegania zasad współżycia społecznego
• powierzenia pracownikowi na czas przestoju innej pracy, za której wykonanie przysługuje pracownikowi wynagrodzenie
• polecenia pracownikowi wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych w okolicznościach związanych z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia, ochrony mienia, środowiska czy usunięcia awarii
• rekompensowania pracy nadliczbowej czasem wolnym
• nakładania na pracowników kar porządkowych (upomnienia, nagany lub kary pieniężnej)
• przyznania pracownikowi nagrody i wyróżnienia
• odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego (w określonych okolicznościach, nieprzewidzianych w chwili rozpoczynania urlopu) lub przesunięcia jego terminu (jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy)
• udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego
• kontrolowania służbowej poczty elektronicznej pracownika na zasadach określonych przepisach prawa pracy
• dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika określonych sum pieniężnych (np. na świadczenia alimentacyjne, kary pieniężne itp.)
• przyznania pracownikowi podnoszącemu swoje kwalifikacje zawodowe dodatkowych świadczeń.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca ma m.in. obowiązek:

• poinformować pracowników o zakresie ich obowiązków, sposobie wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz o ich podstawowych uprawnieniach
• zapewnić pełne wykorzystanie czasu pracy oraz osiąganie przez pracowników wydajnej i jakościowej pracy
• organizować pracę tak, by zmniejszać jej uciążliwość
• przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu
• zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy
• terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie
• ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych
• stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy
• prowadzić i przechowywać w formie papierowej lub elektronicznej dokumentację pracowniczą (np. akta osobowe)
• przeciwdziałać mobbingowi.

Co robić, gdy pracodawca nie przestrzega Twoich praw?

Z badania serwisu LiveCareer wynika, że aż 38% polskich pracowników co najmniej raz doświadczyło łamania ich praw przez pracodawców.

Co robić w takiej sytuacji? Oczywiście w pierwszej kolejności najlepiej porozmawiać z przełożonym w cztery oczy. Jeśli nie jest to możliwe (lub nie dało żadnego efektu), warto zwrócić się do działu HR.

Jeśli te dwie drogi będą nieskuteczne pracownikowi pozostaje konsultacja i/lub skarga do Państwowej Inspekcji Pracy. W PIP można otrzymać bezpłatną poradę prawną oraz złożyć anonimową skargę na pracodawcę.

Możesz również samodzielnie złożyć pozew do sądu pracy (np. w przypadku niewypłaconego wynagrodzenia lub mobbingu).

Może Cię również zainteresować:

• Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP
• Szkolenie BHP dla pracowników i pracodawców — na czym polega?
• Praca na wysokości — przepisy BHP

Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

Jakie są według Ciebie najważniejsze prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy? Podziel się swoją opinią i doświadczeniem w komentarzu pod artykułem.