Środki ochrony indywidualnej: co to jest? [+ Przykłady]
Stwórz CV teraz
Wyobraź sobie pracę na budowie bez kasku, spawanie bez osłony na oczy czy kontakt z chemikaliami bez rękawic ochronnych. Brzmi niebezpiecznie?
Nic dziwnego. Używanie środków ochrony indywidualnej (ŚOI) to nie tylko obowiązek, ale przede wszystkim fundament bezpiecznej pracy. I choć często traktujemy je jak zwykły element wyposażenia, w rzeczywistości mogą one decydować o zdrowiu, a nawet życiu pracownika.
Dlatego w tym artykule przeczytasz:
- czym są środki ochrony indywidualnej i co na ich temat mówią przepisy
- czym różnią się środki ochrony indywidualnej i zbiorowej
- jak je prawidłowo dobierać i stosować.
Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.
Oto opinia Gosi — jednej z użytkowniczek naszego kreatora:
Dzięki takiemu świetnemu CV i listowi dostałam super pracę bardzo szybko!
1. Co to są środki ochrony indywidualnej i kiedy je stosujemy?
Bezpieczeństwo w pracy to podstawa. Dlatego przepisy nie zezwalają, by pracownik wykonywał swoje obowiązki bez odpowiedniego wyposażenia. I to na pracodawcy spoczywa obowiązek zapewnienia pracownikom tzw. środków ochrony indywidualnej.
Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 r. oraz unijnym rozporządzeniu z dn. 9 marca 2016 r., ŚOI to wszelkie wyroby zaprojektowane do noszenia lub trzymania przez pracownika w celu ochrony jego zdrowia i bezpieczeństwa w trakcie pracy.
Konieczność stosowania ŚOI reguluje Kodeks pracy:
Art. 2376. § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.
Co istotne, za środki ochrony indywidualnej płaci pracodawca i są one własnością firmy. Należy je dostarczyć również tym osobom, które wykonują czynności inspekcyjne lub inne krótkotrwałe prace.
Poza tym pracodawca musi taki sprzęt regularnie kontrolować, by mieć pewność, że działa on prawidłowo. A w trakcie szkolenia BHP powinien on odpowiednio przygotować pracownika do używania ŚOI — w końcu nawet najlepszy sprzęt nie zapewni bezpieczeństwa, jeśli jego użytkownik nie wie, jak go stosować i dlaczego jest to istotne. Z kolei pracownik powinien dbać o trwałość sprzętu i używać go zgodnie z przeznaczeniem.
Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej — czym się różnią?
Środki ochrony indywidualnej i środki ochrony zbiorowej (ŚOZ) różnią się przede wszystkim zakresem działania. W jaki sposób?
ŚOI są przeznaczone do ochrony pojedynczego pracownika przed zagrożeniami występującymi w miejscu pracy. Ich skuteczność zależy przede wszystkim od prawidłowego użytkowania, a ich stosowanie jest konieczne, gdy zagrożeń nie da się całkowicie wyeliminować.
Z kolei ŚOZ działają na większą skalę, chroniąc większą grupę pracowników jednocześnie. Ich celem jest eliminacja lub ograniczenie ryzyka bez konieczności podejmowania dodatkowych działań przez osoby przebywające w danym miejscu. Zaliczamy do nich m.in. barierki zabezpieczające, wentylację odprowadzającą szkodliwe opary czy osłony na maszynach.
W hierarchii środków bezpieczeństwa ŚOZ mają pierwszeństwo, ponieważ zapobiegają zagrożeniom u źródła. Jak podaje Państwowa Inspekcja Pracy, ŚOI stosuje się dopiero wtedy, gdy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ograniczyć związanego z nimi ryzyka przez organizację pracy lub zastosowanie środków ochrony zbiorowej.
Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.
2. Środki ochrony indywidualnej — rodzaje i przykłady
Wybór odpowiednich ŚOI zależy od charakteru pracy oraz występujących zagrożeń. Ze względu na konstrukcję oraz ogólne przeznaczenie, środki ochrony indywidualnej dzielimy na 9 grup. Oto one:
- odzież ochronna — np. fartuchy, kombinezony czy ochraniacze brzucha, barków i klatki piersiowej, zabezpieczające przed chemikaliami, wysoką temperaturą i urazami mechanicznymi
- ochraniacze kończyn dolnych — np. obuwie ochronne z metalowym noskiem czy ochraniacze kolan i stóp, które chronią przed uderzeniami, przecięciami oraz kontaktem z substancjami chemicznymi
- ochraniacze kończyn górnych — np. rękawice antyprzecięciowe, termiczne czy odporne na działanie substancji chemicznych oraz ochraniacze łokci
- ochraniacze głowy — np. kaski lub hełmy przemysłowe, które zabezpieczają przed spadającymi przedmiotami i uderzeniami
- ochraniacze twarzy i oczu — np. okulary ochronne, gogle czy maski spawalnicze, które chronią przed iskrami, odpryskami i promieniowaniem
- ochraniacze słuchu — np. nauszniki wygłuszające i wkładki przeciwhałasowe, redukujące ryzyko uszkodzenia słuchu
- ochraniacze układu oddechowego — np. maseczki przeciwpyłowe, półmaski filtrujące i aparaty oddechowe, chroniące przed pyłami, gazami czy oparami chemicznymi
- środki izolujące cały organizm — np. kombinezony gazoszczelne, używane w środowiskach skażonych niebezpiecznymi substancjami
- środki chroniące przed upadkiem z wysokości — np. szelki bezpieczeństwa, liny asekuracyjne czy amortyzatory upadku, które zabezpieczają osoby pracujące na wysokościach.
Do środków ochrony indywidualnej zaliczają się również:
- zestawy ochronne, czyli połączone ze sobą urządzenia lub elementy wyposażenia, które wspólnie chronią przed jednym lub kilkoma zagrożeniami.
- elementy ochronne zintegrowane z innym sprzętem, np. osłony lub filtry połączone z narzędziami używanymi podczas pracy.
- wymienne części ŚOI, kluczowe dla ich działania, przeznaczone wyłącznie do konkretnego rodzaju ochrony.
Czym nie są środki ochrony indywidualnej?
Nie każdą odzież i sprzęt służbowy można zaliczyć do środków ochrony indywidualnej. W świetle prawa nie należą do nich:
- mundury, których celem nie jest zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika (np. standardowe mundury strażników czy pracowników kolei)
- wyposażenie służb ratowniczych (np. nosze, defibrylatory, apteczki)
- wyposażenie sportowe (np. kaski rowerowe, ochraniacze piłkarskie, buty narciarskie)
- sprzęt, którego użycie nakazują przepisy ruchu drogowego (np. pasy bezpieczeństwa, kaski motocyklowe, kamizelki odblaskowe dla pieszych)
- sprzęt do samoobrony lub odstraszania napastników (np. gaz pieprzowy, paralizatory czy pałki teleskopowe)
- przenośne urządzenia do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń lub naruszania porządku publicznego (np. czujniki dymu, detektory tlenku węgla, alarmy antywłamaniowe)
- wyposażenie wojskowe i policyjne (np. kamizelki kuloodporne, hełmy bojowe, tarcze ochronne używane podczas interwencji).
Ich użycie w miejscu pracy regulują więc odrębne przepisy.
3. Jak wybrać i stosować środki ochrony indywidualnej?
Za właściwy dobór środków ochrony indywidualnej odpowiada pracodawca — to jeden z jego obowiązków w zakresie BHP. Aby mógł to zrobić, najpierw powinien zebrać i przeanalizować informacje dotyczące przyszłego zastosowania ŚOI na konkretnych stanowiskach pracy.
W tym procesie należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
- rodzaj wykonywanej pracy — czyli jakie zadania będzie wykonywał pracownik i w jakich warunkach
- rodzaj i natężenie zagrożeń — jakie szkodliwe lub niebezpieczne czynniki mogą występować na danym stanowisku oraz w jakim stopniu stanowią zagrożenie
- części ciała narażone na niebezpieczeństwo — które obszary ciała pracownika mogą być narażone na szkodliwe czynniki i wymagają szczególnej ochrony
- wpływ ochrony na wykonywanie pracy — w jakim stopniu używanie ŚOI może ograniczać swobodę ruchów lub wykonywanie obowiązków przez pracownika
- pozycję ciała w trakcie pracy — czy praca wymaga stania, siedzenia, pochylania się itp.
- mobilność pracownika — czy podczas pracy konieczne jest przemieszczanie się oraz jaki jest zasięg działania używanych środków ochrony indywidualnej i zbiorowej
- sposób wentylacji pomieszczeń — czy środowisko pracy ma odpowiednią wymianę powietrza
- uciążliwość pracy — na ile zlecone zadania są wymagające fizycznie lub psychicznie
- czas przebywania w strefie zagrożenia — jak długo pracownik będzie narażony na niebezpieczne warunki
- dodatkowe zagrożenia zewnętrzne — np. ryzyko pożaru i inne nieprzewidziane niebezpieczeństwa.
Oto przykład:
Krzysztof wykonuje zawód spawacza. Podczas pracy jest narażony na intensywne ciepło, iskry, promieniowanie UV, opary metali oraz ryzyko poparzeń i urazów mechanicznych. Aby zapewnić mu bezpieczeństwo, jego pracodawca powinien dobrać następujące środki ochrony indywidualnej:
- maskę spawalniczą z filtrem ochronnym (która chroni oczy i twarz przed promieniowaniem UV oraz iskrami)
- rękawice spawalnicze z materiałów ognioodpornych (zabezpieczają dłonie przed wysoką temperaturą i odpryskami metalu)
- kombinezon lub skórzany fartuch (taka odzież jest odporna na wysokie temperatury i zapobiega poparzeniom)
- obuwie robocze z metalowym noskiem (chroni stopy przed upadającymi przedmiotami i gorącymi odpryskami)
- ochraniacze słuchu (redukują hałas generowany przez sprzęt spawalniczy)
- maskę przeciwpyłową (zapobiega wdychaniu szkodliwych oparów metali), jeśli system wentylacji jest niewystarczający.
Jak widzisz — dokładna analiza czynników ryzyka pozwoli Ci dobrać najskuteczniejsze środki ochrony, które zapewnią pracownikom bezpieczeństwo i komfort, minimalizując ryzyko powstawania chorób zawodowych.
Chcesz napisać list motywacyjny? Skorzystaj z naszego kreatora listu motywacyjnego, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.
Oto opinia Gosi — jednej z użytkowniczek naszego kreatora:
Dzięki takiemu świetnemu CV i listowi dostałam super pracę bardzo szybko!
Masz dodatkowe pytania o środki ochrony indywidualnej lub zbiorowej? Zadaj mi je w komentarzu, a ja spróbuję Ci pomóc.
Proces redakcyjny InterviewMe
Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.
