Równoważny czas pracy a Kodeks pracy [Zasady]

W polskich firmach można stosować kilka różnych systemów czasu pracy — czyli sposobów organizacji życia zawodowego pracowników w danym przedsiębiorstwie. A system równoważnego czasu pracy należy do tych najbardziej elastycznych.

Dlatego w tym artykule wyjaśnię Ci:

• czym jest system równoważnego czasu pracy i co mówi o nim Kodeks pracy
• jak stosować równoważny czas pracy w soboty i święta oraz w innych wyjątkowych sytuacjach
• jak ustalić grafik dla osób zatrudnionych w równoważnym systemie czasu pracy.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

UŻYJ TEGO SZABLONU CV

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

1. Równoważny czas pracy — co to jest i na czym polega?

Równoważny czas pracy to taki system, który dopuszcza wydłużenie czasu pracy w danym dniu lub tygodniu oraz jednoczesne skrócenie go w innym dniu lub tygodniu albo przyznanie w zamian dnia wolnego. Chodzi o to, by wymiar czasu pracy pracownika w danym okresie rozliczeniowym nie został przekroczony.

Równoważny system czasu pracy pozwala więc przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy z 8 do 12 godzin, a w niektórych przypadkach nawet do 16 lub 24 godzin w danym okresie rozliczeniowym (przy czym ten okres nie może być dłuższy niż miesiąc).

Zgodnie z definicją, równoważny system czasu pracy to nie jest:

• Praca w ruchu ciągłym
• Przerywany system czasu pracy
• Podstawowy system czasu pracy
• Praca na akord
• Zadaniowy system czasu pracy
• Praca weekendowa.

Równoważny czas pracy to zupełnie inny sposób organizacji. Jednak prawo pracy zezwala, by różne osoby z tego samego zakładu pracy — w zależności od potrzeb — były zatrudnione w różnych systemach.

Co istotne, system równoważnego czasu pracy może być łączony z pracą zmianową, pracą w niedziele i święta oraz indywidualnym rozkładem czasu pracy.

Oto zawody, w których najczęściej stosuje się równoważny czas pracy:

• Budowlaniec
• Górnik
• Handlowiec
• Kelner
• Kucharz
• Lekarz
• Magazynier
• Ochroniarz
• Pielęgniarka
• Policjant
• Pracownik sezonowy
• Pracownik przemysłu ciężkiego
• Ratownik medyczny
• Spedytor
• Strażak.

Równoważny czas pracy a doba pracownicza

Jak już wiesz, system równoważnego czasu pracy umożliwia pracę w wymiarze większym niż zwykła dobowa norma czasu pracy, czyli 8 godzin. W jaki sposób?

Dobowy wymiar czasu pracy w większości zawodów można wydłużyć do 12 godzin. Jednak przy dozorze urządzeń czas ten może wynosić do 16 godzin, a przy ochronie osób i pilnowaniu mienia oraz dla pracowników straży pożarnej i służb ratowniczych — nawet do 24 godzin.

Mimo to całkowita liczba godzin przepracowanych w ciągu całego okresu rozliczeniowego nie może przekroczyć ustalonej normy — zazwyczaj 40, a w niektórych przypadkach 60 godzin tygodniowo. 

Jednak nawet przy takim systemie pracownicy mają prawo do regularnych przerw w pracy i co najmniej jednego dnia wolnego w tygodniu.

Oczywiście, istnieją również wyjątki od stosowania równoważnego czasu pracy. Oto one.

Kto nie może pracować w równoważnym czasie pracy?

Nie każdy może pracować w systemie równoważnego czasu pracy. Zgodnie z art. 148 Kodeksu pracy, takiej możliwości nie mają:

• pracownice w ciąży
• osoby zatrudnione na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

Natomiast rodzice, którzy opiekują się dzieckiem do 4. roku życia, muszą najpierw wyrazić zgodę na pracę dłuższą niż 8 godzin — a więc pracodawca nie może ich do takiego działania zmusić. To efekt wprowadzenia w życie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności a równoważny czas pracy

Normy czasu pracy pracowników z niepełnosprawnością w stopniu znacznym lub umiarkowanym nie mogą przekraczać 7 godzin na dobę oraz 35 godzin tygodniowo. Z tego powodu nie mogą być oni objęci równoważnym systemem czasu pracy.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

2. Jak stosować równoważny czas pracy? Przykłady

Równoważny czas pracy może przynieść wiele korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom — pod warunkiem, że jest odpowiednio stosowany.

Oto przykłady zastosowania równoważnego systemu czasu pracy w praktyce.

Równoważny czas pracy a nadgodziny

W systemie równoważnym nadgodziny są wtedy, gdy w danym okresie rozliczeniowym pracujesz dłużej niż było to zaplanowane w Twoim grafiku (nawet jeśli zgodnie z prawem mógłbyś pracować jeszcze więcej). Prawo dopuszcza je w dwóch sytuacjach. Są to:

• konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
• szczególne potrzeby pracodawcy.

Jeśli praca w systemie równoważnym była świadczona w godzinach nadliczbowych, to pracownikowi przysługuje dodatek za nadgodziny — taki sam jak w podstawowym systemie pracy.

Równoważny czas pracy a praca w sobotę i niedzielę

Grafik w równoważnym systemie czasu pracy może obejmować również weekendy. I jeśli praca w sobotę i niedzielę jest świadczona zgodnie z harmonogramem pracy, pracownik nie ma prawa do odbioru dodatkowego dnia wolnego ani dodatku za nadgodziny.

Chyba że zostałeś w pracy po godzinach. Wówczas dodatek za pracę w soboty wynosi 50% wynagrodzenia za każdą godzinę nadliczbową. Natomiast za pracę w niedzielę lub święto należy Ci się dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą dodatkową godzinę pracy.

Równoważny czas pracy a zwolnienie lekarskie

Nieobecność pracownika spowodowana chorobą i potwierdzona zwolnieniem lekarskim jest usprawiedliwiona i powinna być uwzględniona przy obliczaniu czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. To oznacza, że dni, w których nie byłeś w pracy, nie zostaną uwzględnione w Twoim wymiarze czasu pracy. 

Jednak pamiętaj, że ani choroba, ani urlop nie stanowią podstawy do modyfikacji wcześniej ustalonego harmonogramu pracy w ramach równoważnego czasu pracy.

Równoważny czas pracy a urlop wypoczynkowy

W równoważnym systemie czasu pracy pracownik ma takie samo prawo do urlopu wypoczynkowego jak w podstawowym trybie pracy. Przysługuje mu więc odpowiednio 20 lub 26 dni urlopu rocznie — przy czym każdy dzień wolnego zastępuje 8-godzinny (a nie 12- lub 16-godzinny) dzień pracy.

Dlatego w równoważnym systemie czasu pracy urlopu na ogół udziela się nie w systemie dni, tylko w systemie dni i godzin. W jaki sposób? Pracodawcy zazwyczaj ustalają limit godzinowo, a potem odejmują liczbę wykorzystanych przez pracownika godzin urlopu od ogólnej liczby godzin, które mu przysługują.

3. Równoważny czas pracy a grafik — jak go ustalić?

Jeśli pracujesz w równoważnym czasie pracy, każdego dnia możesz zaczynać i kończyć pracę o innej porze — pod warunkiem, że zmieścisz się w całkowitej liczbie godzin, które musisz przepracować danego miesiąca.

W przepisach nie ma specjalnych wytycznych dotyczących ustalania grafiku pracowników w systemie równoważnym. Jedyne ograniczenia to liczba godzin pracy oraz wymagany odpoczynek. Jak je uwzględnić?

Liczba godzin pracy w grafiku powinna być zgodna ze stanowiskiem pracownika oraz obowiązującym go wymiarem czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.

Natomiast wymagana przerwa od pracy wynosi co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowo oraz 11 godzin wypoczynku na dobę — co w praktyce oznacza, że nie powinno się planować pracy dłuższej niż 13 godzin.

Ponadto każdego miesiąca pracownik musi otrzymać co najmniej tyle samo dni wolnych, ile w tym okresie wypada sobót, niedziel i świąt — choć oczywiście mogą to być inne dni niż te wskazane w kalendarzu.

Taki grafik powinien zostać zaplanowany na co najmniej miesiąc i podany do wiadomości pracowników najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem miesiąca, którego dotyczy.

Chcesz napisać list motywacyjny? Skorzystaj z naszego kreatora listu motywacyjnego, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

UŻYJ TEGO SZABLONU LISTU

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

Czy pracowałeś kiedyś w równoważnym systemie czasu pracy? Podziel się swoją opinią i doświadczeniami w komentarzu.

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.

Źródła

• https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf
• https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/dyrektywa-2019-1158-w-sprawie-rownowagi-miedzy-zyciem-zawodowym-a-prywatnym-69205613