Nadgodziny wg Kodeksu pracy - ile płatne? Jak je rozliczać?

Pracuje się po to, aby żyć, a nie żyje po to, by pracować. Mimo to zdarzają się okresy pracy po godzinach. Ciężko być z tego zadowolonym, ale warto wiedzieć, że Kodeks pracy stoi na straży tego, byś nie pracował za dużo i za darmo. 

Z tego artykułu dowiesz się:

• co mówi o godzinach nadliczbowych Kodeks pracy
• czy za nadgodziny należy się dodatkowe wynagrodzenie
• ile płatne są nadgodziny.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

1. Nadgodziny — co mówi Kodeks pracy?

Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy, nadgodziny to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy — chodzi tu zarówno o przekroczenie dobowego wymiaru czasu pracy, jak i ogólnie zbyt dużą liczbę godzin pracy w rozliczeniu rocznym.

Warto wiedzieć, że pracownik, który siedzi po godzinach z własnej woli, nie pracuje w godzinach nadliczbowych. Tylko wyraźne polecenie szefa o konieczności pozostania dłużej w pracy powoduje, że pracownikowi należy się zapłata za ten dodatkowy czas poświęcony realizowaniu obowiązków zawodowych.

Jest jeden wyjątek od tej reguły — jeśli pracodawca widzi, że ilość pracy do wykonania jest tak duża, że pracownicy zostają po godzinach, powinien uznać ten dodatkowy czas za nadgodziny. 

Jaki jest limit nadgodzin w roku?

Kodeks pracy mówi, że liczba godzin nadliczbowych dla jednego pracownika nie może przekroczyć 150 godzin w roku kalendarzowym.

Pracodawca może jednak ustalić inne limity godzin, ale musi zawrzeć tę informację w regulaminie pracy oraz w umowie o pracę. 

Warto wiedzieć, że pracownik nie może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli pracodawca tego wymaga. Wyjątek stanowią:

• pracownicy młodociani (tj. osoby w wieku 16–18 lat)
• kobiety w ciąży
• pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych (jeżeli nadgodzin wynikają ze szczególnych potrzeb pracodawcy)
• pracownicy opiekujący się dzieckiem w wieku do lat 4
• osoby, które otrzymały zwolnienie lekarskie nie dopuszczające ich do pracy w nadgodzinach
• pracownicy, u których stwierdzono objawy powstawania choroby zawodowej
• niepełnosprawni, chyba że są zatrudnieni przy pilnowaniu mienia.

Kodeks pracy zaznacza też, że w niektórych przypadkach pracownikowi nie nalicza się godzin nadliczbowych. Dotyczy to zawodów, w których praca jest dość nieprzewidywalna. Dokument wspomina o sytuacjach związanych z:

• koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
• szczególnymi potrzebami pracodawcy.

Ten drugi warunek brzmi dość enigmatycznie. Ustawodawca miał zapewne na myśli sytuacje wyjątkowe, które zdarzyć się mogą w każdym przedsiębiorstwie i które sprawiają, że nagle pada hasło: All hands on deck.

Zobacz też: Dni wolne od pracy 2021: kalendarz wolnych dni i świąt w Polsce

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

2. Wynagrodzenie za nadgodziny 

Jak mówi Kodeks pracy:

Tak więc nadgodziny w sobotę i w niedzielę płatne są w wysokości 100% wynagrodzenia, a za dodatkową pracę w tygodniu otrzymamy połowę tej stawki.

Ale rekompensata za pracę ponad ustaloną normę nie musi być jedynie finansowa. Pracodawca może również przyznać pracownikowi dzień wolny w zamian za nadgodziny. Jeśli:

• pracodawca wychodzi z inicjatywą zrekompensowania nadgodzin czasem wolnym — musi udzielić pracownikowi czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego
• pracownik składa wniosek o udzielenie czasu wolnego za nadgodziny — zostanie mu on udzielony w wymiarze takim samym jak liczba nadgodzin.

Jak obliczyć nadgodziny?

1. Jeśli praca określona jest stawką godzinową, obliczanie nadgodzin nie stanowi problemu. Wystarczy pomnożyć stawkę godzinową przez liczbę przepracowanych nadgodzin.

2. Jeśli płaca określona jest w stałej miesięcznej wysokości, należy zsumować wszystkie ze składników płacy, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie w miesiącu, w którym pracował ponad ustaloną liczbę godzin. 

Następnie należy podzielić uzyskany wynik przez liczbę godzin, które w tym miesiącu pracownik miał do przepracowania (bez nadgodzin). Na koniec trzeba pomnożyć wyliczoną stawkę przez liczbę nadgodzin.

3. Jeśli pracownik jest zatrudniony w systemie zadaniowym, a więc otrzymuje zapłatę za ilość wykonanej pracy lub liczbę przepracowanych godzin, pracodawca powinien wynagrodzić go stosownie do zrealizowanego zadania / zlecenia. 

Jak widzisz, przepisy nie pozwalają na to, by pracować bez wynagrodzenia. Najważniejsze to być świadomym swoich praw i znać choć trochę prawo pracy, by nie dać się wykorzystać i zachować odpowiedni work-life balance.

I chociaż Polacy na tle innych krajów świata pracują całkiem dużo (najwięcej godzin przepracowują Bułgarzy i Rumuni, a najmniej Holendrzy) to czas pracy przeciętnego pracownika widocznie się zmniejszył w ciągu ostatnich 150 lat. Miejmy nadzieję, że ten trend będzie się utrzymywał. 

Zobacz też: Dodatek za godziny nocne 2021: ile wynosi? O pracy w nocy

Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

A czy Tobie często zdarzają się nadgodziny? Podziel się swoimi doświadczeniami, dodając komentarz na forum poniżej artykułu.