Nepotyzm — co to? Definicja i przykłady nepotyzmu w pracy

Nepotyzm (od łac. nepos, czyli potomek) — faworyzowanie członków rodziny i znajomych przy obsadzaniu stanowisk. Zdarza się w wielu środowiskach, w tym w biznesie, polityce, rozrywce, sporcie oraz w kościele.

Pierwotnie pojęcie oznaczało uprzywilejowane traktowanie nieślubnych dzieci i krewnych przez hierarchów kościelnych. Dziś termin nepotyzm jest dużo szerszy i odnosi się również do załatwiania sobie pracy po znajomości.

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie znamy przykłady nepotyzmu w historii
• dlaczego faworyzowanie krewnych przy obsadzaniu stanowisk jest nieetyczne
• co można robić, by przeciwdziałać zjawisku nepotyzmu.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

1. Nepotyzm w praktyce 

Nepotyzm w praktyce oznacza sytuację, w której ktoś ignoruje zasady rekrutacji czy wyboru kandydata na dane stanowisko i podstępem (lub jawnie) oferuje pracę członkowi swojej rodziny. Lub znajomemu. To oczywiście zjawisko negatywne, ponieważ zamyka drogę do zdobycia pracy i rozwoju kariery osobom, które mogą się na danym stanowisku sprawdzić lepiej. 

Nepotyzm to rodzaj korupcji i ma bezpośredni związek z nadużywaniem władzy. Niestety jest stary jak istnienie instytucji państwowych i kościelnych. Miał miejsce już w średniowieczu i jest jedną z najstarszych form gry o władzę. W dodatku taką, w którą wciąż wielu chce grać, ignorując zasady fair play. 

Z nepotyzmem wiążą się takie synonimiczne pojęcia, jak: chody, dojścia, fory, koligacje, koneksje, kumoterstwo, „plecy”, poplecznictwo, protekcjonizm, układy, wstawiennictwo, załatwiactwo, znajomości, kastowość, koteryjność, wpływy i zależności.

Dlaczego nepotyzm jest nieetyczny? 

Dziennikarz New York Times zapytał w swoim felietonie: Dlaczego nie miałbyś faworyzować swoich ludzi — tych, których znasz i którym (w przeciwieństwie do obcych) ufasz? Powołał się na książkę „Against Fairness”, w której znajdują się tezy o naturalnej skłonności człowieka do faworyzowania bliskich, motywowanej ewolucyjnie i mającej potwierdzenie w dążeniu do przetrwania gatunku.

Można by się zagłębić w tego typu etyczne rozważania, gdyby nie ewidentne dowody na to, że nepotyzm po prostu szkodzi. I to zarówno pracownikom, jak i działaniu całych instytucji, w których to zjawisko występuje. Badania to wykazały, że jedną z jej konsekwencji jest pogłębiające się ubóstwo ubogich i zwiększone nierówności ekonomiczne w społeczeństwie.

Skutki nepotyzmu

Z polskich badań wynika, że nepotyzm psuje relacje międzyludzkie. Bezpośrednio przyczynia się do utraty uzdolnionych pracowników w firmach. Zjawisko nepotyzmu ma wykalkulowany charakter, ponieważ osoba, która faworyzuje kogoś przy obsadzeniu stanowiska, prędzej czy później będzie oczekiwała rewanżu lub odwdzięczenia się. 

Oto główne skutki nepotyzmu wymieniane przez badaczy

1. Konsekwencje nepotyzmu dla zespołu:

• trudności w komunikacji
• konflikty
• tworzenie koterii i klik
• wzrost rywalizacji (próby przypodobania się osobie faworyzowanej)
• niechęć do dzielenia się wiedzą
• donosy i plotowanie
• przypisywanie sobie czyichś osiągnięć
• mobbing
• spadek zaangażowania
• absencja pracownicza
• napięcie między pracownikami
• brak poczucia sprawiedliwości w zespole (inne kryteria promowania, premiowania, awansu; przymykanie oczu na niedoskonałe wykonanie zadań osób faworyzowanych; ponoszenie odpowiedzialności za źle wykonane przez faworyta zadania)

2. Konsekwencje nepotyzmu dla jednostek:

• niemożność rozwoju
• blokada możliwości awansu
• stres i napięcie psychiczne
• rozważanie odejścia z pracy
• poczucie niesprawiedliwości
• poczucie, że osoby faworyzowane są traktowane w odmienny sposób
• wyższy poziom stresu (tabu niemówienia o kompetencjach osoby faworyzowanej, nieprzewidywalność warunków pracy)
• utrata talentu i rezygnacja z pracy
• obniżenie zapału osób uzdolnionych (nie ma po co się wysilać, brak docenienia)

3. Konsekwencje nepotyzmu dla osoby poleconej:

• mobbing
• bycie ignorowanym
• kłótnie z pracownikami
• konieczność udowodnienia swoich kompetencji dodatkowym wysiłkiem

4. Konsekwencje nepotyzmu dla firmy:

• utrata klientów
• obniżenie dochodów
• konieczność ciągłej rekrutacji
• utrata talentów

Jak widać, bycie zatrudnionym po znajomości ma również swoje negatywne konsekwencje – jest się postrzeganym jako osoba mniej kompetentna, a zdobycie uznania wymaga większego wysiłku. Stąd już bardzo blisko do wypalenia zawodowego. 

Zobacz też: Motywowanie pracowników — skąd się bierze motywacja do pracy? [+ rodzaje motywacji]

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

2. Praca „po znajomości” w Polsce 

Czy w Polsce nepotyzm jest zjawiskiem powszechnym? W wielu kręgach tak. Jak ujawnił raport NIK, aż 75% urzędów skontrolowanych w 2010 roku wykazało nieprawidłowości w przeprowadzaniu naboru kandydatów. NIK odkryła także szereg manipulacji w procesach przeprowadzania konkursów na stanowiska urzędnicze. 

Sama idea konkursu ma przeciwdziałać nepotyzmowi. Szczegółowo rozpisane zasady oceny kandydatów mają pozwolić na wyłonienie najlepszego kandydata. Niestety, jak stwierdza w swoim raporcie NIK: trzy czwarte samorządów świadomie majstruje przy procedurach konkursowych i manipuluje wynikami – tak, by stanowiska dostawali „sami swoi”.

Nepotyzm w opinii społecznej

Jak pokazują wyniki ankiety CBOS-u, więcej niż połowa obywateli zadeklarowała, iż nie powinno się przyjmować do pracy krewnych, ponieważ nie można obiektywnie ocenić ich kompetencji.

Jednocześnie aż 82% Polaków uznała zjawisko obsadzania krewnych, kolegów, znajomych na stanowiskach w urzędach, spółkach, bankach itp. przez wysokich urzędników państwowych i polityków za występujące często. 

Zobacz też: Jak prowadzić procesy rekrutacyjne? Wyniki badania kandydatów 2019

3. Przykłady nepotyzmu w historii

Przypadki nepotyzmu odnajdujemy już w starożytnym Rzymie. Kandydaci pochodzący z najstarszych rodów byli uprzywilejowani w wyścigu o stanowiska urzędnicze. Liczyło się przede wszystkim pochodzenie z uznanej rodziny oraz nienaganna reputacja. Również w historii i mitologii greckiej zaznaczają się motywy konfliktu między rodziną a państwem.

Nepotyzm w kościele

Papież Kalikst III (1378 — 1458) uczynił kardynałami dwóch siostrzeńców. Po nim tradycja nepotyzmu była kontynuowana w Watykanie, a jej kres położyła bulla papieża Innocentego XII z 1692. 

Nepotyzm w polityce

Najbardziej znane przykłady nepotyzmu pochodzą ze Stanów Zjednoczonych. Oto one:

• John F. Kennedy mianował swojego brata Roberta F. Kennedy'ego prokuratorem generalnym Stanów Zjednoczonych w 1961 r. Robert Kennedy miał wówczas niewielkie doświadczenie prawnicze i brakowało mu życiorysu typowego kandydata na prokuratora generalnego.

• Donald Trump uczynił swoimi doradcami córkę Ivankę i jej męża Jareda Kushnera. Na szczycie najbogatszych państw świata G20 córka prezydenta zasiadała tuż obok Angeli Merkel i innych wpływowych polityków międzynarodowych, mając w porównaniu do nich bardzo niewielkie kwalifikacje. 

• Zarówno Roosevelt, jak i Eisenhower mianowali swoich synów na stanowiska administracyjne. Roosevelt umieścił swojego syna Jamesa na stanowisku sekretarza, podczas gdy Eisenhower dał swojemu synowi Johnowi stanowisko asystenta sekretarza sztabowego.

Nepotyzm w państwach totalitarnych

• W północnokoreańskim rodzie Kimów synowie dziedziczą władzę po swoim ojcu. W taki sposób przywództwo państwa i partii po Kim Ir Senie objął jego syn Kim Dzong Il, a następnie wnuk Kim Dzong Un.

Nepotyzm w kulturze i rozrywce

• Kariery Sofii Coppoli, Nicolasa Cage'a i Jasona Schwartzmana rozwinęły się dzięki pomocy reżysera Francisa Forda Coppoli, który np. obsadził swoją córkę Sofię w III części Ojca Chrzestnego. Nicolas Cage zmienił nawet nazwisko, aby zdystansować się od takich zarzutów. 

• Popularna rola Tori Spelling w Beverly Hills 90210 (serialu o ogromnej popularności w latach ‘90) została obsadzona w wyniku zaangażowania jej ojca Aarona Spellinga w produkcję serialu. 

Jak pokazuje historia, nie zawsze o zdobyciu intratnej posady decydowało dobre CV. Nie mówiąc już o liście motywacyjnym, który nawet dziś może być zbędny, jeśli w danym środowisku decydują nie kompetencje i umiejętności, ale koneksje rodzinne.

Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

A jaka jest Twoja opinia? Zauważasz przejawy nepotyzmu w swoim środowisku zawodowym? Czy uważasz, że system poleceń w firmie można uznać za nepotyzm? Jeśli chcesz się wypowiedzieć, dodaj komentarz na forum poniżej artykułu.