Zwolnienie z pracy - Twoje obowiązki, uprawnienia, formalności

Zwolnienie z pracy to bardzo stresujący moment. Szczególnie jeśli jest ono niespodziewane i nie byłeś na nie odpowiednio przygotowany.

Dlatego warto poznać swoje prawa i obowiązki, aby cały proces przebiegł możliwie najłagodniej.

Wiedza ta będzie przydatna również w przypadku osób, które chcą same zwolnić się z pracy, a także pracodawców, którzy planują zakończenie współpracy z podwładnym. 

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie są podstawowe obowiązki oraz uprawnienia pracownika i pracodawcy przy zwolnieniu z pracy
• jakie są tryby zwolnienia z pracy, najważniejsze zasady i okresy wypowiedzenia
• co jeszcze warto wiedzieć w obliczu zwolnienia z pracy.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

1. Zwolnienie z pracy — podstawowe obowiązki i uprawnienia

Zarówno pracownik, jak i pracodawca, w obliczu zwolnienia z pracy mają określone obowiązki oraz uprawnienia.

Przede wszystkim obie strony powinny złożyć tzw. wypowiedzenie (czyli rozwiązać umowę o pracę). Można to zrobić w różnych trybach, o czym szerzej piszemy w kolejnym rozdziale.

Zazwyczaj pracownika obowiązuje określony w Kodeksie pracy okres wypowiedzenia, czyli czas, który musi przepracować już po złożeniu (lub otrzymaniu) wypowiedzenia.

W przypadku zwolnienia z pracy pracownikowi przysługuje prawo do odwołania się do sądu pracy. Może to zrobić w sytuacji gdy:

• zabrakło uzasadnienia wypowiedzenia umowy
• uzasadnienie wypowiedzenia było niewłaściwe
• nastąpiło naruszenie przepisów o wypowiadaniu umowy o pracę.

Pracownik w takiej sytuacji może ubiegać się o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie. Prawo do odszkodowania przysługuje również pracodawcy (jeśli pracownik bez uzasadnienia rozwiązał umowę bez wypowiedzenia lub po prostu porzucił pracę).

Należy również pamiętać, że część pracowników jest chroniona przed zwolnieniem. O kogo chodzi?

• Nie można zwolnić pracownika, który przebywa na zwolnieniu lekarskim (chyba że jest to zwolnienie trybie dyscyplinarnym).
• Nie można zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie lub z powodu innej usprawiedliwionej przyczyny (np. odosobnienia w związku z chorobą zakaźną lub z powodu opieki nad dzieckiem). Chodzi zarówno o urlop wypoczynkowy, jak również urlopy związane z rodzicielstwem.
• Nie można zwolnić pracownika zbliżającego się do wieku emerytalnego. Ta granica wynosi 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn.
• Nie można zwolnić niektórych pracowników zaangażowanych w działalność związkową.
• Nie można zwolnić pracownicy będącej w ciąży.

W niektórych przypadkach obowiązują jednak wyjątki, dlatego warto dokładnie zapoznać się z przepisami Kodeksu pracy, a także opracowaniem na stronie gov.pl.

Należy również pamiętać, że po zwolnieniu z pracy wielu osobom przysługuje zasiłek dla bezrobotnych. Jak go otrzymać? Szczegółowo wyjaśniamy to w poradniku: Komu przysługuje zasiłek dla bezrobotnych? Ile wynosi kuroniówka? 

Może Cię także zainteresować: Umowa na zastępstwo — ile trwa? Jakie masz prawa? 

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

2. Zwolnienie z pracy — wypowiedzenie i tryby rozwiązania umowy o pracę

Zgodnie z art. 30 Kodeksu pracy, umowa o pracę rozwiązuje się w jednym z czterech trybów:

• na mocy porozumienia stron
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
• z upływem czasu, na który była zawarta.

Na czym polegają poszczególne tryby zwolnienia z pracy?

Zwolnienie z pracy na mocy porozumienia stron

W tym przypadku pracownik i pracodawca mogą ustalić warunki rozwiązania umowy o pracę. Pozwala to np. skrócić okres wypowiedzenia lub całkowicie z niego zrezygnować.

W tym przypadku wymagana jest zgoda obu stron na rozwiązanie umowy oraz wspólne podpisanie dokumentu, który potwierdza termin i zasady rozwiązania współpracy.

Przy zwolnieniu z pracy na mocy porozumienia stron nie jest wymagane podawanie przyczyny zakończenia współpracy. Należy jednak pamiętać, że jedna ze stron może nie zgodzić się na proponowane warunki.

Więcej dowiesz się z poradników:

• Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron
• Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron

Zwolnienie z pracy za wypowiedzeniem

Gdy pracownik rozwiązuje umowę o pracę za wypowiedzeniem, obowiązuje go okres wypowiedzenia, więc nie może on porzucić pracy z dnia na dzień. 

Ten rodzaj zwolnienia z pracy nie wymaga podawania przyczyny rozwiązania umowy (chyba że to pracodawca wypowiada pracownikowi umowę na czas nieokreślony) oraz zgody drugiej strony.

Zwolnienie z pracy — jaki okres wypowiedzenia Cię obowiązuje? (Umowa o pracę na czas określony i nieokreślony)

Zwolnienie z pracy — jaki okres wypowiedzenia Cię obowiązuje? (Umowa o pracę na okres próbny)

Więcej dowiesz się z poradników:

• Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
• Rozwiązanie umowy o pracę na czas określony
• Wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia

Zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia

Ten rodzaj zwolnienia z pracy następuje bez okresu wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym (nazywany jest również zwolnieniem dyscyplinarnym). 

Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie przez pracownika może nastąpić gdy:

• zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (i pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia oraz kwalifikacje zawodowe)
• pracodawca dopuści się wobec pracownika ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków.

Z kolei zwolnienie bez wypowiedzenia pracownika może nastąpić w przypadku:

• ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych
• popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem
• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku
• niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy) lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową
• usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Więcej dowiesz się z poradnika: Wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym

Wzór wypowiedzenia umowy o pracę oraz kreator tego dokumentu, znajdziesz w artykule: Wypowiedzenie umowy o pracę. Jeśli z kolei pracujesz na podstawie umowy zlecenia, zajrzyj tutaj: Wypowiedzenie umowy zlecenia.

Może Cię także zainteresować:

• Rozwiązanie umowy o pracę
• Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika
• Podanie o rozwiązanie umowy o pracę
• Wypowiedzenie umowy o pracę na okres próbny
• Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony

3. O czym jeszcze warto wiedzieć w sytuacji zwolnienia z pracy?

W życiu zdarzają się również mniej standardowe sytuacje, które mogą wpływać na zasady zwolnienia z pracy oraz różnego rodzaju uprawnienia i świadczenia związane z tym procesem. Kilka z nich opisaliśmy poniżej.

Świadczenie rehabilitacyjne a zwolnienie z pracy

Pracownik, któremu ZUS przyznał świadczenie rehabilitacyjne, jest chroniony przed zwolnieniem przez 3 miesiące. 

Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

• dłużej niż 3 miesiące — gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące — gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową

Emerytura pomostowa a zwolnienie z pracy

Osoby uprawnione do emerytury pomostowej nie są objęte ochroną przed zwolnieniem z pracy. Wieku, w którym powstaje prawo do emerytury pomostowej, nie można bowiem uznać za „normalny” wiek emerytalny w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Oznacza, to że pracownicy uprawnieni do emerytury pomostowej w okresie 4 lat przed nabyciem prawa do tej emerytury, nie są chronieni przed zwolnieniem.

Zwolnienie z pracy a koronawirus i tarcza antykryzysowa

Przede wszystkim zgodnie z Kodeksem pracy nie można zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie lub z powodu innej usprawiedliwionej przyczyny — np. odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Zgodnie z informacjami na stronie gov.pl w razie konieczności odbycia obowiązkowej kwarantanny, powinieneś poinformować swojego pracodawcę o jej rozpoczęciu. Jeżeli skontaktowała się z Tobą Państwowa Inspekcja Sanitarna i informacje o Twojej kwarantannie są w systemie – nie musisz przekazywać swojemu pracodawcy żadnych dodatkowych dokumentów. Nie potrzebujesz także zwolnienia lekarskiego.

Informacje dotyczące tarczy antykryzysowej znajdziesz tutaj.

Zwolnienie z pracy po wypadku w pracy

Pracodawca może zwolnić pracownika z powodu jego niezdolności do pracy wskutek choroby, która trwa dłużej niż 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy) lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

Zwolnienie z pracy a odprawa

Do odprawy uprawnieni są pracownicy zwalniani grupowo, a także pracownicy zwalniani indywidualnie, w sytuacji gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje wyłącznie z winy pracodawcy (chodzi np. o niekorzystną sytuację finansową firmy czy też likwidację stanowisk). Jaka jest wysokość odprawy?

• odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata
• odprawa w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat
• odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat

Zostałeś zwolniony i chcesz znaleźć nową pracę? Zajrzyj do naszego poradnika: Aktywne poszukiwanie pracy — 10 skutecznych metod

Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

Chcesz podzielić się swoimi doświadczeniami i obserwacjami związanymi ze zwolnieniem z pracy? Możesz to zrobić w komentarzu pod artykułem.

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.