Myślenie krytyczne - co to i jak się go nauczyć? [Przykłady i ćwiczenia]
Stwórz CV teraz
Dlaczego myślenie krytyczne jest tak istotne? Po pierwsze: prawie każdy pracodawca poszukuje go u swoich potencjalnych pracowników.
Po drugie: w erze „fake newsów”, sprzecznych informacji i natłoku danych, które codziennie przetwarzamy, myślenie krytyczne stanowi jedyny sposób, aby się w tym nie zgubić.
W tym artykule dowiesz się:
- co to jest myślenie krytyczne
- jak stosować myślenie krytyczne w życiu zawodowym, dzięki czemu zdobędziesz więcej ofert pracy
- jakich narzędzi i sposobów użyć, by szybko poprawić swoje zdolności krytycznego myślenia.
Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.
Dlaczego warto nam zaufać i skorzystać z kreatora InterviewMe? Tutaj poznasz opinie użytkowników, którzy już stworzyli w nim swoje CV lub list motywacyjny.
1. Czym jest myślenie krytyczne i dlaczego go potrzebujesz?
Zanim zagłębimy się w temat umiejętności krytycznego myślenia, zróbmy mały eksperyment.
Spróbujmy się dowiedzieć, czy picie kawy Ci służy? Najpierw poszukamy w internecie powodów, dlaczego nie należy pić kawy.
O rany! W wyszukiwarce wyskoczą m.in. mniejszy poziom stresu (źródło), utrata wagi (źródło) oraz zdrowsze serce (źródło)! Wszystko jasne! Kończę z piciem tej trucizny!
A co, jeśli zapytamy Google o powody, dla których należy pić kawę?
W odpowiedzi znajdziemy obniżone ryzyko depresji (źródło), lepszą pamięć (źródło), a także — uwaga — zdrowsze serce (źródło). No tak… już nigdy w niczym nie posłucham Internetu.
Tylko że… wymienione wyżej źródła to nie jakieś bzdurne porady internetowych hochsztaplerów. To wnioski opublikowane w naukowych pismach, z których KAŻDY został oparty na badaniach poddanych zewnętrznej weryfikacji przez specjalistów w danej dziedzinie.
Zatem w jaki sposób możemy cokolwiek wynieść z tych sprzecznych wniosków? Myśląc krytycznie.
Ale co to tak dokładnie oznacza?
Czym jest myślenie krytyczne?
Myślenie krytyczne to umiejętność myślenia w sposób racjonalny i uporządkowany, tak aby zrozumieć związki między faktami lub koncepcjami. Dzięki niemu potrafimy zdecydować, w co wierzyć. Innymi słowy, jest to „myślenie o myśleniu”: polega na rozpoznawaniu, analizowaniu, a następnie naprawianiu błędów we własnym rozumowaniu.
Jak myśleć krytycznie?
Żeby się tego nauczyć potrzeba czasu, ćwiczenia i cierpliwości. Jednak już dzisiaj możesz rozwinąć swoje umiejętności krytycznego myślenia. Zastosuj siedem poniższych kroków podczas rozwiązywania wszelkiego rodzaju problemów — zarówno w pracy, jak i życiu osobistym.
Instrukcje te są dodatkowo opatrzone pytaniami, które pomogą Ci pobudzić swoje krytyczne myślenie.
Myślenie krytyczne — siedem kroków
- Zdefiniuj problem lub pytanie. Zrób to maksymalnie precyzyjnie: im węższe zagadnienie, tym łatwiej znaleźć rozwiązanie lub odpowiedź.
- Zbierz dane, opinie i argumenty. Spróbuj znaleźć kilka źródeł, które różnie zapatrują się dany problem i porównaj odmienne punkty widzenia.
- Zbadaj i oceń dane. Czy Twoje źródła są godne zaufania? Czy ich wnioski są potwierdzone danymi, czy tylko wyrażają jakiś osąd? Czy dana hipoteza jest poparta wystarczającą liczbą informacji lub danych?
- Sprawdź obiektywność. Czy masz pewność, że Twoje źródła nie są stronnicze? Czy pewne założenia lub osobiste preferencje na pewno nie kierowały Twoim wyborem źródeł?
- Oceń ważność danych. Która informacja jest najważniejsza? Czy próba, na której przeprowadzono dane badanie, jest wystarczająco duża? Czy wszystkie opinie i argumenty, jakie udało Ci się zebrać, rzeczywiście odnoszą się do problemu, który chcesz rozwiązać?
- Podejmij decyzję / ustal wnioski. Zastanów się, jakie różne wnioski możesz wyciągnąć oraz które z nich mają wystarczające uzasadnienie w faktach (o ile takie są). Oceń mocne i słabe strony wszystkich możliwych opcji.
- Zaprezentuj lub zakomunikuj wyniki. Gdy już dojdziesz do konkluzji, przedstaw ją zainteresowanym.
A teraz wróćmy do eksperymentu z kawą i przeanalizujmy go krytycznie, krok po kroku.
1. Problemy zaczynają się już od samego pytania: „czy picie kawy Ci służy?”
Jest ono zdecydowanie zbyt mało precyzyjne. Co to w ogóle znaczy, że coś komuś „służy”?
W dodatku nie określiliśmy, czy interesują nas krótko czy długofalowe skutki picia kawy. A poza tym, przecież może być tak, że konsumpcja kawy wpływa pozytywnie na niektóre aspekty zdrowia, jednocześnie szkodząc innym. Uściślijmy zatem nasze pytanie: „czy picie kawy jest korzystne dla serca?”
2. Wśród wymienionych wyżej artykułów tylko dwa odnoszą się do badań nad wpływem picia kawy na pracę serca.
Pierwszy z nich sugeruje, że picie kawy „może być związane z przedwczesną śmiercią w około 14% przypadków choroby wieńcowej oraz 20% przypadków udaru mózgu”.
Z kolei według drugiego artykułu „umiarkowane spożycie kawy jest powiązane z niższym występowaniem choroby wieńcowej”.
Ewidentnie popełniliśmy kolejne znaczące błędy w toku rozumowania: po pierwsze dwa źródła to zdecydowanie za mało.
Po drugie nie wzięliśmy pod uwagę tego, jak skomplikowanym narządem jest serce: tak jak w przypadku całego organizmu, kawa może mieć korzystny wpływ na niektóre jego funkcje i negatywny wpływ na inne.
3. Oba cytowane artykuły zostały opublikowane w poważanych, poddanych specjalistycznej weryfikacji pismach.
Ale uwaga— pierwszy z artykułówopiera się tylko na przeglądzie literatury naukowej — nie zaś na własnych badaniach. Natomiast drugi z nich, choć oparty na badaniu przeprowadzonym na dużej próbie mężczyzn i kobiet (25 tysięcy uczestników), bierze pod uwagę jedynie populację Korei, a zatem obserwacje w nim zawarte mogą być związane także ze specyfiką tego środowiska (klimat, dieta itp.).
4. Te dwa źródła nie są nieobiektywne, ale my — tak.
Już samo to, co chcieliśmy wyszukać w Google, opierało się na pewnych założeniach: bo najpierw uznaliśmy, że muszą istnieć jakieś powody, dla których nie powinno się pić kawy, a w kolejnym wyszukiwaniu przyjęliśmy, że są jakieś korzyści z jej spożycia.
A algorytmy wyszukiwarki Google już dobrze wiedzą, że lubimy znajdować treści, które odpowiadają naszym założeniom. W takim razie...
5. Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe obserwacje, możemy z całą pewnością stwierdzić, że informacje, jakie zebraliśmy, nie wystarczą, żeby rozwiązać problem przedstawiony na początku eksperymentu.
6. Jedyny wniosek, jaki możemy wyciągnąć to: według danych, jakie zebraliśmy, picie kawy może być korzystne lub niekorzystne dla serca, w zależności od tego, ile zmiennych pominiemy.
7. Nawet jeżeli konkluzja brzmi: „nie da się w tym momencie odpowiedzieć na to pytanie”, wciąż warto ją zakomunikować i zaprezentować.
Bo dobrze jest wiedzieć, jakie są granice naszej wiedzy na dany temat. Sęk tkwi w tym, że… naprawdę trudno jest wiedzieć coś na pewno.
I dlatego myślenie krytyczne jest tak istotne: to dzięki niemu możemy pojąć braki i ograniczenia w naszym rozumowaniu, zidentyfikować luki w naszej wiedzy, a także je wykorzystać!
Dlaczego umiejętność myślenia krytycznego jest tak ważna?
Gdy myślisz krytycznie, nieustannie kwestionujesz to, co inni wzięliby za pewnik. Na przykład w pracy, nawet jeśli coś wydaje się funkcjonować prawidłowo, krytyczne myślenie sprawi, że będziesz szukać nowych, lepszych rozwiązań i wprowadzać je w życie.
Umiejętność myślenia krytycznego to klucz do samorozwoju i poprawy jakości Twojej pracy. Dlatego jest ono dziś niezwykle pożądane przez pracodawców.
Spójrz tylko na statystyki: niedawny raport przygotowany przez Amerykańskie Zrzeszenie Szkół Wyższych (AACU) wykazał, że dla 93 procent pracodawców umiejętność krytycznego myślenia jest bardziej wartościowa niż studia licencjackie, jakie ukończył dany kandydat.
Zobaczmy, w jaki sposób możesz zademonstrować swoje myślenie krytyczne, tak aby zwiększyć swoją szansę na otrzymanie wymarzonej pracy.
Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.
2. Pomocne w szukaniu pracy umiejętności związane z myśleniem krytycznym
Oto kluczowe umiejętności związane z myśleniem krytycznym:
- Analiza: umiejętność zbierania i przetwarzania informacji i wiedzy.
- Interpretacja: wyciąganie wniosków z przetworzonych danych.
- Kwestionowanie: zdolność oceny, czy informacje, które zebraliśmy, są wystarczające i bezstronne.
- Ewaluacja: umiejętność podejmowania decyzji na podstawie dostępnej wiedzy.
- Komunikacja: przekazywanie swoich wniosków innym w jasny sposób.
- Samoregulacja: nieustanne monitorowanie i regulowanie własnego rozumowania.
- Otwarty umysł: branie pod uwagę innych możliwości i punktów widzenia.
- Rozwiązywanie problemów: zdolność radzenia sobie z nieprzewidzianymi problemami i rozstrzygania konfliktów.
W czym tkwi problem? Suche listy umiejętności są w zasadzie bezużyteczne.
Powiedzmy, że ubiegasz się o pracę, której opis wymagań zawiera „umiejętność krytycznego myślenia”. Nie możesz po prostu wrzucić w CV kilku punktów z powyższej listy. Musisz udowodnić, że potrafisz myśleć krytycznie, podając przykłady sytuacji ze swojego doświadczenia, w których takie umiejętności okazały się niezastąpione.
Jak wpisać myślenie krytyczne w CV?
Najlepszym sposobem na zademonstrowanie i potwierdzenie swoich umiejętności związanych z myśleniem krytycznym jest umieszczenie przykładów ich zastosowania w opisie dotychczasowych stanowisk w CV — w formie listy punktowej.
Tak jak w następujących przykładach:
- Analizowałam dane uzyskane w wywiadzie, aby ustalić specyfikę opieki pacjenta.
- Jasno komunikowałam i wyjaśniałem powody swoich ocen i decyzji zespołom lekarskim i pielęgniarskim.
- Zidentyfikowałam osiem przeoczonych wcześniej defektów w nieudanych konstrukcjach.
CV pracownika obsługi klienta:
- Przeanalizowałem wyniki rozmów z klientami, aby opracować nową strategię odpowiadania na zażalenia konsumenckie.
Wiesz już, o co w tym chodzi, prawda? Nie o puste przechwałki, tylko o twarde dowody. Twoje krytyczne myślenie może być także poddane ocenie podczas rozmowy o pracę. I tu znowu — rekruterzy będą chcieli poznać konkretne przykłady zastosowania przez Ciebie krytycznego myślenia.
Większość pytań, które sprawdzają umiejętność myślenia krytycznego na rozmowie kwalifikacyjnej, opiera się na przykładowych sytuacjach. Naucz się reagować na tego typu pytania dzięki radom w tym artykule: Pytania na rozmowie kwalifikacyjnej i najlepsze odpowiedzi (przykłady)
Przykłady pytań rekrutacyjnych sprawdzających krytyczne myślenie wraz z odpowiedziami
1. Opisz sytuację, w której poddałeś próbie dotychczasowy system pracy Twój i Twoich współpracowników.
Błąd na naszej stronie sprawił, że klienci zamawiali niepasujące części, co z kolei spowodowało lawinę zażaleń. Zapytałam zespół, czy moglibyśmy zastosować test kompatybilności produktów przy składaniu zamówień. Nasz spec od IT wprowadził ostrzeżenia, które pojawiały się, gdy dwa produkty nie pasowały do siebie. Liczba zażaleń spadła o 35 procent.
Ta odpowiedź demonstruje:
- samoregulację
- umiejętność rozwiązywania problemów.
2. Opisz sytuację, w której zauważyłeś problem i podjąłeś kroki, by go naprawić.
Nasze ładowane elektrycznie wózki widłowe miały dwie różne wtyczki. Użycie jednej z nich mogło zniszczyć baterię wartą kilka dziesięć tysięcy złotych. Zainstalowałem zaciski na kable — tak, żeby tylko ten odpowiedni sięgał do gniazdka. Od tamtej pory nie straciliśmy żadnej baterii.
Ta odpowiedź demonstruje:
- ocenę sytuacji
- skuteczne rozwiązywanie problemów.
3. Opowiedz mi o sytuacji, w której musiałaś przekonać kogoś do zmiany zdania.
Właściciel naszego sklepu z pamiątkami był przekonany, że świetnie sobie radzimy. Przeprowadziłam analizę sprzedaży i odkryłam, że mamy dziesięcioprocentowy deficyt. Przygotowałam wizualizację danych, aby przekonać właściciela, że gdybyśmy skupili się na bardziej pożądanych produktach, moglibyśmy zwiększyć dochody o 40 procent.
Ta odpowiedź demonstruje:
- analizę
- interpretację
- komunikację.
Nie czujesz, że myślenie krytyczne to Twoja mocna strona? Żaden problem. Istnieją sposoby, aby je rozwinąć. I możesz zacząć nad tym pracować już dziś!
3. Jak poprawić umiejętności związane z myśleniem krytycznym
Aby zacząć pracować nad swoim krytycznym myśleniem, zacznij od zastosowania tych prostych strategii:
1. Zadaj sobie kilka krytycznych pytań.
- Co wiem już teraz?
- Skąd to wiem?
- Czego próbuję dowieść?
- Co mną powoduje?
2. Nie zadowalaj się „zdrowym rozsądkiem”.
Problem ze „zdrowym rozsądkiem” polega na tym, że mają go w zasadzie wszyscy... zdrowi ludzie.
„Twój model biznesowy nie może się udać”.
Naprawdę tak uważasz? A właściwie dlaczego? Ramit Sethi zarabia kokosy, sprzedając internetowy kurs za 300 dolarów, z którego możesz się dowiedzieć, jak wybrać dobrego asystenta. Jeśli taki pomysł wypalił, zastanów się, ile innych też może.
3. Nie zapominaj o swoich słabościach i osobistych przekonaniach.
Najczęstsze błędy poznawcze, których musisz unikać w swoim rozumowaniu:
- Przekonanie o swojej racji: zakładamy, że nie możemy się mylić.
- Najpierw zrobię, potem pomyślę: działamy zbyt szybko, zanim przemyślimy sprawę.
- Pewność związku przyczynowo-skutkowego: dlaczego obrzędy zaklinania deszczu zawsze działały? Bo tańczyli, aż zaczęło padać.
4. Dużo czytaj.
Dzięki temu nie tylko rozwiniesz umiejętności związane z myśleniem krytycznym, ale także większość umiejętności, które posiadasz. Aby dowiedzieć się więcej o teoretycznej i praktycznej stronie myślenia krytycznego, zajrzyj do tych źródeł:
Możesz też skorzystać ze źródeł angielskich:
Myślenie krytyczne — podsumowanie
Kluczowe umiejętności związane z myśleniem krytycznym to: analiza, interpretacja, kwestionowanie, komunikacja, samoregulacja, otwarty umysł i rozwiązywanie problemów.
Aby wprowadzić w życie podstawowe zasady krytycznego myślenia postępuj następująco: zidentyfikuj problem, zbierz dane, przeanalizuj je i oceń, określ założenia, ustal wagę uzyskanych odpowiedzi, podejmij decyzję i zakomunikuj ją.
Aby poprawić swoje krytyczne myślenie: zadaj sobie kilka prostych pytań, podaj w wątpliwość „zdrowy rozsądek”, zrozum swoje słabości i jak najwięcej czytaj.
Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.
Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.
Masz jeszcze jakieś pytania dotyczące myślenia krytycznego? A może chcesz podzielić się sprawdzonymi wskazówkami, aby stosować myślenie krytyczne w codziennym życiu? Daj znać w komentarzu. Bardzo ciekawi mnie Twoje zdanie!
Proces redakcyjny InterviewMe
Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.
