Bariery komunikacyjne: czym są? Definicja i przykłady

Czy zdarzyło Ci się kiedyś powiedzieć coś zupełnie neutralnego, ale druga osoba zareagowała tak, jakbyś ją obraził? Albo odwrotnie — słuchasz kogoś i niby rozumiesz każde słowo, ale nie masz pojęcia, co ta osoba właściwie miała na myśli?

To przykład działania barier komunikacyjnych — niewidzialnego wroga każdej relacji, również zawodowej.

Dlatego w tym artykule przeczytasz:

• co to są bariery komunikacyjne i jak wpływają na pracę zespołu
• jakie są bariery komunikacyjne wewnętrzne i zewnętrzne (na przykładach)
• czym są bariery komunikacyjne Gordona
• jak zmniejszyć bariery komunikacyjne w pracy.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

UŻYJ TEGO SZABLONU CV

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

Oto opinia Gosi — jednej z użytkowniczek naszego kreatora:

Dzięki takiemu świetnemu CV i listowi dostałam super pracę bardzo szybko!

1. Bariery komunikacyjne — co to jest?

Bariery komunikacyjne to różnego rodzaju przeszkody, które utrudniają lub uniemożliwiają skuteczną komunikację między ludźmi. Są niczym niewidzialne ściany, przez które nadawany komunikat traci na sile albo zupełnie zmienia sens. Taką barierą może więc być zarówno hałas w otoczeniu czy kiepski zasięg w telefonie, jak i różne czynniki fizyczne, emocjonalne, językowe, kulturowe lub osobowościowe.

Dlaczego tak jest? Bo komunikacja to nie tylko mówienie, ale też słuchanie, rozumienie i interpretacja. A każdy z tych elementów może zawieść, jeśli na jego drodze pojawi się jakaś przeszkoda — czyli właśnie bariera komunikacyjna.

Temat barier komunikacyjnych od lat interesuje psychologów i specjalistów od relacji międzyludzkich, choć dotychczasowe badania na ich temat są osadzone w bardzo różnych kontekstach. Jednym z najważniejszych badaczy w tej dziedzinie był Thomas Gordon, który wyróżnił 12 typów barier komunikacyjnych — ale do tego jeszcze wrócimy.

Póki co, zapamiętaj: brak wzajemnego porozumienia to nie złośliwość losu albo czyjaś niekompetencja. To naturalne zjawisko — na szczęście można je zrozumieć i ograniczyć.

2. Jakie są bariery komunikacyjne? Przykłady

No dobrze — a jakie są najczęstsze bariery komunikacyjne między ludźmi? Pokażę Ci to na przykładach.

Wyobraź sobie rozmowę między menedżerem a pracownikiem. Pracownik mówi: „Potrzebuję więcej czasu na ten projekt”, a menedżer słyszy: „Nie zależy mi na czasie” albo „Nienawidzę swojej pracy!”. I to stało się dla niego źródłem frustracji. Tymczasem pracownik miał na myśli coś innego — np. chciał lepiej dopracować szczegóły albo uniknąć błędów. 

Inny przykład: partnerka mówi partnerowi „Musimy porozmawiać”, a on automatycznie włącza tryb defensywny, zakładając, że za chwilę będzie krytykowany. Ona zaś chciała po prostu podzielić się czymś ważnym. Jednak bariera — w tym wypadku emocjonalna — już zrobiła swoje.

Bariery komunikacyjne mogą pojawić się także wtedy, gdy używamy zbyt specjalistycznego języka, nie słuchamy aktywnie albo gdy zakładamy, że coś jest dla kogoś oczywiste. Tymczasem dla jednej osoby słowo „zaraz” oznacza „w ciągu 5 minut”, dla innej — „dziś po południu”. Efekt? Kolejny brak porozumienia.

Bariery komunikacyjne Gordona

Wspomniany już wcześniej Thomas Gordon — amerykański psycholog i współpracownik Carla Rogersa — opracował listę 12 najczęstszych przeszkód w komunikacji. Gdy ich używamy, często mamy dobre intencje, jednak efekt jest odwrotny do zamierzonego.

Oto tzw. brudna dwunastka Thomasa Gordona:

1. Krytykowanie — oceny, negatywne komentarze i etykietowanie zachowania rozmówcy (np. „Znowu to samo”, „Nigdy nie potrafisz zrobić tego dobrze”).
2. Przezywanie i wyśmiewanie — nadawanie etykiet, zawstydzanie, ironia (np. „Typowa baba”, „Serio? Ty to powiedziałeś?”).
3. Stawianie diagnoz psychologicznych — próby odczytywania intencji lub emocji rozmówcy bez jego udziału (np. „Masz problem z autorytetem”, „Wiesz, z czym masz problem?”).
4. Chwalenie połączone z oceną lub manipulacją — pochwały, które mają coś wymusić i/lub są nieautentyczne (typu „Wiem, że jesteś mądry, więc zrób to, co mówię”).
5. Rozkazywanie — wydawanie poleceń z pozycji siły (np. „Masz to zrobić teraz”, „Nie dyskutuj”).
6. Grożenie — straszenie negatywnymi konsekwencjami (np. „Zrobisz to, albo poniesiesz konsekwencje”, „Jeśli tego nie zrobisz to inaczej porozmawiamy”).
7. Moralizowanie — narzucanie norm i wartości (np. „Powinieneś się wstydzić!”, „Trzeba być odpowiedzialnym”).
8. Wypytywanie, przesłuchiwanie — zbyt duża liczba pytań, szczególnie zamkniętych, bez dania przestrzeni na swobodną wypowiedź (np. „Dlaczego to zrobiłeś?”, „Kto jeszcze tam był?”).
9. Udzielanie nieproszonych rad — narzucanie rozwiązań zamiast wspólnego szukania („Ja bym na twoim miejscu…”, „Wystarczy, że zrobisz to i to…”).
10. Odwracanie uwagi, zmienianie tematu — unikanie treści emocjonalnie trudnych („Oj, daj spokój, nie myśl o tym teraz”).
11. Logiczne argumentowanie w sytuacjach emocjonalnych — odwoływanie się do faktów i rozsądku w momentach, gdy rozmówca potrzebuje przede wszystkim empatii („To przecież logiczne, nie masz się czym denerwować”).
12. Uspokajanie bez autentycznego wysłuchania — próba zagłaskania emocji rozmówcy, zwłaszcza gdy są dla nas niekomfortowe („Nie przesadzaj”, „Wszystko będzie dobrze”).
    
    

I choć te reakcje często wydają nam się normalne, mogą sprawić, że rozmówca zamknie się w sobie, poczuje się oceniany lub niezrozumiany. Gordon podkreślał, że prawdziwe słuchanie nie polega na reagowaniu, ale na byciu obecnym i akceptującym.

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

Bariery komunikacyjne wewnętrzne i zewnętrzne

Bariery komunikacyjne można też podzielić inaczej — m.in. z uwagi na ich źródło. Przykładem są bariery wewnętrzne i zewnętrzne.

Wewnętrzne bariery komunikacyjne to te, które wynikają z naszego stanu emocjonalnego, przekonań, doświadczeń czy osobowości. Zależą od tego, jak się czujemy danego dnia, co myślimy o naszym rozmówcy, czy jesteśmy zmęczeni, zestresowani albo czy mamy jakieś uprzedzenia.

Oto przykłady wewnętrznych barier w komunikacji:

• silne emocje (np. złość, strach, zazdrość)
• brak pewności siebie lub niskie poczucie własnej wartości
• uprzedzenia i stereotypy
• brak umiejętności słuchania
• zmieniony stan psychiczny (np. stres, zmęczenie, depresja)
• negatywne nastawienie (np. „I tak nie warto o tym mówić”)
• osobiste traumy, które wpływają na odbiór pewnych tematów.
  
  

Te bariery mogą działać zupełnie nieświadomie — niczym ciemne okulary, przez które wszystko wygląda trochę inaczej.

Z kolei zewnętrzne bariery komunikacyjne to takie, które pochodzą z otoczenia. Nie zależą bezpośrednio od naszych emocji, ale i tak wpływają na przebieg rozmowy. Są to m.in.:

• hałas, zakłócenia, niewyraźna mowa
• zła jakość połączenia telefonicznego / internetowego
• brak czasu, pośpiech
• niezrozumiały język (np. żargon, specjalistyczne słownictwo)
• różnice kulturowe i językowe
• sztywna hierarchia (np. relacja szef–pracownik, nauczyciel–uczeń)
• brak kontaktu wzrokowego lub fizycznego (rozmowy wyłącznie tekstowe).

Tych barier czasem nie da się uniknąć, ale można je zredukować. Dlatego w kolejnym rozdziale tego artykułu podpowiem Ci, jak można to zrobić.

3. Jak zmniejszyć bariery komunikacyjne w zespole?

Mam dla Ciebie dwie wiadomości.

Zła jest taka, że wielu barier komunikacyjnych nie da się całkowicie wyeliminować.

A ta dobra? Można je świadomie ograniczać. A nawet budować środowisko, w którym komunikacja staje się bardziej klarowna, otwarta i empatyczna.

W końcu zespół to nie tylko zbiór ludzi wykonujących zadania — to system naczyń połączonych. Jeśli między jednym naczyniem a drugim pojawi się zator, to wcześniej czy później odczują to wszyscy. A dobra komunikacja jest kluczowa, by praca w zespole była płynna i skuteczna.

Oto kilka sposobów, które pomogą Ci ograniczyć bariery komunikacyjne — zarówno w codziennej pracy, jak i sytuacjach konfliktowych.

1. Ucz się słuchać naprawdę. Słuchanie to nie tylko milczenie, gdy druga osoba mówi. To uważność, otwartość i brak oceniania. Unikaj przerywania, nie dopowiadaj za rozmówcę jego myśli, nie zakładaj, że już wiesz, o co mu chodzi. Prawdziwe słuchanie to fundament zaufania.
2. Wybierz komfortowe miejsce do rozmowy. Jeśli masz taką możliwość, prowadź je w miejscu cichym, które nie przytłacza kolorami, liczbą rzeczy ani tłumem osób — np. rozmowa w osobnym pokoju w biurze będzie skuteczniejsza niż w głośnej kawiarnii obok.
3. Korzystaj z rozwiązań technicznych. Nadawaj odpowiedni tytuł mailom, by łatwiej było je znaleźć. Sortuj pocztę i możliwie ogranicz liczbę aktywnych kanałów na Slacku. Jeśli prowadzisz z kimś rozmowę twarzą w twarz, wyłącz powiadomienia na komputerze i telefonie.
4. Zadbaj o klarowność wypowiedzi. Nie zakładaj, że coś jest oczywiste, zwłaszcza gdy poruszasz jakiś temat po raz pierwszy. Staraj się formułować myśli jasno, prostym językiem, bez skrótów myślowych. Zamiast: „Zrób to szybko”, lepiej powiedzieć: „Potrzebuję, żeby to było gotowe na dziś do godziny 15:00”.
5. Sprawdzaj, czy dobrze się rozumiecie. Parafrazuj to, co usłyszałeś („Czy dobrze rozumiem, że...?”), zadawaj pytania otwarte i proś o doprecyzowanie, gdy coś jest niejasne. W ten sposób unikniesz wielu nieporozumień.
6. Ustal zasady komunikacji w zespole. Nie chodzi o sztywny regulamin, ale o wspólne ustalenia: np. w jaki sposób dajemy sobie feedback, jakich narzędzi używamy do bieżących spraw, a gdzie omawiamy strategiczne kwestie.
7. Pracuj nad atmosferą. Komunikacja nie istnieje w próżni. Jeśli w zespole panuje napięcie, nieufność albo rywalizacja, to nawet najlepsze narzędzia nie pomogą. Zadbaj, by każdy członek zespołu, niezależnie od stanowiska, czuł się bezpiecznie, był wysłuchany i traktowany z szacunkiem.
8. Ucz się rozpoznawać i nazywać emocje — zwłaszcza te własne. Czasem barierą nie jest to, co ktoś powiedział, ale to, co w nas wywołały jego słowa. Umiejętność zauważenia, że np. czujesz się sfrustrowany, bo nie dostałeś informacji na czas, zamiast oceniania innych („Oni zawsze wszystko psują!”) to duży krok naprzód.
9. Unikaj „brudnej dwunastki” Gordona. Już ją poznałeś — to 12 typowych reakcji, które psują komunikację, mimo że często wynikają z chęci pomocy. Trzymaj się od nich z daleka, zwłaszcza w rozmowach trudnych, emocjonalnych czy potencjalnie konfliktowych.
10. Daj przestrzeń na różnorodność. Zespół to często mieszanka stylów komunikacji, osobowości, kultur, a nawet różnych interpretacji tych samych słów. Zamiast z tym walczyć, zaakceptuj to jako zasób — ale pamiętaj, że to wymaga elastyczności i ciekawości drugiego człowieka.

I jeszcze słowo na koniec. Bariery komunikacyjne będą pojawiać się zawsze: w pracy, domu, najbliższych relacjach. Jednak świadomość ich istnienia, gotowość do rozmowy i szacunek dla drugiego człowieka naprawdę robią sporą różnicę. Dobra komunikacja nie polega na tym, by się ze sobą zgadzać, ale by chcieć się zrozumieć.

Chcesz napisać list motywacyjny? Skorzystaj z naszego kreatora listu motywacyjnego, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz list motywacyjny teraz

UŻYJ TEGO SZABLONU LISTU

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

Oto opinia Gosi — jednej z użytkowniczek naszego kreatora:

Dzięki takiemu świetnemu CV i listowi dostałam super pracę bardzo szybko!

Jeśli ten artykuł Ci się spodobał, oceń go, klikając w gwiazdki obok. Dziękujemy!

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.

Źródła

• https://doi.org/10.1007/BF01580478
• https://doi.org/10.1016/j.heares.2020.107998
• https://oapub.org/edu/index.php/ejes/article/view/3299