Praca zdalna: efektywność czy frustracja? Wyniki badań

Jeszcze kilka lat temu praca zdalna była przywilejem zarezerwowanym głównie dla freelancerów i branży IT. Dziś to codzienność dla tysięcy osób — od specjalistów po menedżerów. Pandemia tylko przyspieszyła ten proces, jednak pytanie brzmi: czy jesteśmy na to gotowi?

Z jednej strony praca zdalna to oszczędność czasu i większa swoboda. Z drugiej: samotność, rozmycie granic między życiem prywatnym a zawodowym czy nowe wyzwania w zarządzaniu zespołem. I choć wielu z nas już nie wyobraża sobie powrotu do biura, to rzeczywistość pracy online okazuje się bardziej skomplikowana niż wydaje się na pierwszy rzut oka.

Dlatego w tym artykule:

• poznasz badania i opinie ekspertów na temat pracy zdalnej
• dowiesz się, jakie są zalety i wady pracy z domu
• przeczytasz, jak zmieniło się nasze podejście do home office na przestrzeni lat.

Wydajność bez dojazdów? To potwierdzone naukowo

Jeszcze kilka lat temu traktowaliśmy home office jako przywilej dostępny nielicznym: freelancerom, specjalistom IT czy menedżerom wyższego szczebla. 

Jednak pandemia COVID-19 wywróciła ten porządek do góry nogami. Z dnia na dzień nasze laptopy zmieniły się w niezbędne narzędzia pracy, a kuchnia i salon przejęły rolę domowego biura. Spotkania ze współpracownikami przeniosły się na Zoom — i nikogo już nie dziwi, że po zwyczajowym Cześć od razu pada pytanie: Czy dobrze mnie słychać?

Choć początkowo był to raczej ratunek niż wybór, dziś coraz więcej badań pokazuje, że praca zdalna przez co najmniej parę dni w tygodniu niesie ze sobą bardzo konkretne korzyści — nie tylko dla pracowników. Jakie?

Według badania „Hybrid working from home improves retention without damaging performance”, opublikowanego w 2024 roku w Nature, model hybrydowy — 2 dni pracy zdalnej, a 3 dni w biurze — miał pozytywny wpływ na poczucie satysfakcji z pracy i zmniejszył wskaźnik rezygnacji o 1/3.

Opisany przez badaczy eksperyment ze stycznia 2022 roku wykazał, że osoby zatrudnione w takim trybie przez firmę Trip.com wyżej od pozostałych oceniały swoje zadowolenie z pracy oraz równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Były też bardziej skłonne polecać firmę swoim znajomym. Jednocześnie nie odnotowano negatywnego wpływu home office na wydajność zespołu.

Do podobnych wniosków — i to już w 2014 roku — doszło kierownictwo chińskiej agencji turystycznej Ctript. Trwający przez 9 miesięcy eksperyment wykazał, że osoby zatrudnione w call center, którym zezwolono na pracę z domu, zgłaszały poprawę satysfakcji, a wskaźnik ich rotacji zmniejszył się o połowę. W ich przypadku praca zdalna poprawiła wydajność o 13% (przy czym 9% było spowodowane mniejszą liczbą przerw i zwolnień chorobowych, a 4% — większą liczbą połączeń na minutę, co mogło wynikać z cichego i wygodniejszego środowiska pracy). 

Inne zalety pracy z domu opisuje analiza z 2023 roku, przeprowadzona przez zespół National Bureau of Economic Research. Wynika z niej, że osoby pracujące zdalnie oszczędzają średnio 72 minuty dziennie — głównie na dojazdach. Co ciekawe, 40% pracowników przeznacza ten czas na… dalszą pracę, dzięki czemu rośnie produktywność firm.

Inne zalety pracy zdalnej — wymienione w opracowaniu polskich ekspertów z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Politechniki Poznańskiej z 2022 roku — to m.in.:

• elastyczność czasowo-przestrzenna
• zwiększona autonomia pracy
• korzystniejsze warunki pracy
• oszczędność czasu i pieniędzy
• ograniczenie stresu
• więcej czasu na obowiązki rodzinne i społeczne. 

Jak zaznaczają autorzy, takie korzyści mogą skutkować większą satysfakcją z pracy, poprawą równowagi między życiem zawodowym a prywatnym i większym dobrostanem.

Trudno się dziwić, że wielu pracowników niechętnie wraca do biurowych open space’ów. Jak wynika danych serwisu LiveCareer Polska, w 2021 roku aż 38% badanych Polaków chciało pracować zdalnie również po zakończeniu pandemii.

A jak to wygląda w praktyce? Według danych GUS, w II kwartale 2024 roku na pracę całkowicie zdalną (zwykle lub czasami) mógł liczyć co 10. pracownik w Polsce. To zdecydowanie więcej niż przed pandemią.

Jednak — 

Badania ujawniają też ciemną stronę pracy zdalnej

Choć praca zdalna zyskała wielu zwolenników, eksperci zwracają uwagę, że w modelu home office nie wszystko działa tak idealnie, jak mogłoby się wydawać. Przykład?

Badanie „Remote Work Decreases Psychological and Physical Stress Responses, but Full-Remote Work Increases Presenteeism” z 2021 roku wykazało, że choć ten model zatrudnienia zmniejszał fizyczne i psychiczne reakcje na stres, to w pracy całkowicie zdalnej — przez 5 dni w tygodniu — wydajność zespołu spada. Osoby pracujące z domu, zamiast być bardziej efektywne, często popadały w tzw. prezenteizm — czyli bycie obecnym, ale nie do końca na pełnych obrotach (np. w trakcie choroby).

Niekorzystne zjawiska zaobserwowali również Yiling Lin, Carl Benedikt Frey i Lingfei Wu. W 2023 roku w Nature ukazało się ich badanie, z którego wynika, że zespoły naukowe pracujące zdalnie rzadziej dochodzą do przełomowych odkryć w porównaniu z tymi, które działają stacjonarnie. Analiza ujawniła, że pracownicy zdalni częściej koncentrują się na zadaniach technicznych i późniejszych etapach pracy, podczas gdy zespoły stacjonarne angażują się w bardziej kreatywne i koncepcyjne procesy twórcze. Być może wynika to z trudności w przekazywaniu wiedzy niejawnej w środowisku zdalnym.

Z kolei autorzy innego badania zwracają uwagę, że home office ogranicza spontaniczne interakcje między członkami zespołu — a to może prowadzić do osłabienia więzi społecznych i zmniejszenia zaufania. Brak codziennych, nieformalnych kontaktów utrudnia budowanie atmosfery otwartości i wsparcia, co negatywnie wpływa na bezpieczeństwo psychiczne pracowników. Aby temu przeciwdziałać, eksperci sugerują synchronizację dni pracy w biurze dla członków zespołu. Ich zdaniem regularne, wspólne dni pracy stacjonarnej mają wzmacniać relacje i zaufanie w zespole.

Wniosek? Mimo że home office daje wiele korzyści, to jego długofalowe skutki mogą być bardziej złożone, a dla niektórych organizacji — nawet szkodliwe. Kluczem do sukcesu jest dobra organizacja i wsparcie ze strony firmy. 

Wspomniane wyżej opracowanie polskich ekspertów wskazuje, że w tym procesie liczy się wcześniejsze doświadczenie firmy z pracą zdalną, wsparcie oferowane pracownikom, skuteczne monitorowanie wyników i korzystanie z nowoczesnych narzędzi IT. To, w jaki sposób zarządza się pracą zdalną i czy działania firmy odpowiadają realnym potrzebom zespołu, w dużej mierze decyduje o efektywności i samopoczuciu pracowników.

Praca zdalna? Tak — ale przez 1–3 dni w tygodniu

W obliczu wielu zalet i wad pracy zdalnej coraz większą popularność zyskuje model hybrydowy — czyli praca po części zdalna, a po części w biurze.

Ma on łączyć wygodę i elastyczność pracy z domu z możliwością budowania relacji, szybszego przepływu informacji i wspólnego rozwiązywania problemów w biurze. Wygląda na to, że 1, 2 albo 3 dni pracy zdalnej tygodniowo to punkt równowagi: wystarczająco dużo, by uniknąć codziennych dojazdów i zyskać większą autonomię. A jednocześnie na tyle mało, by utrzymać kontakt z zespołem, kreatywność i poczucie bezpieczeństwa.

Nic dziwnego, że coraz więcej firm oferuje pracownikom tę formę zatrudnienia. Czas pokaże, czy praca hybrydowa okaże się złotym środkiem między home office a biurem.

Jeśli ten artykuł Ci się spodobał, oceń go, klikając w gwiazdki obok. Dziękujemy!

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.

Źródła

• https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1049519
• https://doi.org/10.7910/DVN/6X4ZZL
• https://doi.org/10.1093/qje/qju032
• https://www.nber.org/system/files/working_papers/w30866/w30866.pdf
• https://doi.org/10.3390/su14010552
• https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5475/4/55/1/aktywnosc_ekonomiczna_polski_za_2_kw_2024.pdf
• https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.730969
• https://www.nature.com/articles/s41586-023-06767-1
• https://doi.org/10.48550/arXiv.2208.12454