Gra w klasy. Polacy definiują klasę średnią. Badanie 2022

Jeśli pojęcie klasy średniej wydaje się dziś nieprecyzyjne, to dlatego, że każdy rozumie je w inny sposób. Czyli właściwie jak? Zdaje się, że istnieją rozbieżności pomiędzy odgórną definicją, formułowaną przez socjologów i ekonomistów, a rozumieniem pojęcia klasy średniej przez nas samych.

W tym badaniu pytamy Polaków o to, z którą klasą społeczną się identyfikują, a także o kryteria przynależności do klasy średniej. Staramy się również sprawdzić reakcje na wprowadzenie Polskiego Ładu, którego przepisy dotyczą m.in. przedstawicieli klasy średniej.

Nie wiemy, czym zajmuje się przedstawiciel klasy średniej

Pojęcie klasy społecznej zostało zdefiniowane w XIX wieku, a więc w zupełnie odmiennych warunkach politycznych, ekonomicznych, społecznych, niż obecne. Dziś świat wygląda inaczej, niż za czasów Marksa czy Webbera, ale pojęcia stworzone przez tych filozofów nie zniknęły z naszego słownika.

Wręcz przeciwnie — zwłaszcza o klasie średniej, jej rozszerzaniu się lub zaniku, głośno jest w debacie publicznej. I chociaż badacze sami nie są do końca zgodni co do kryteriów przynależności do konkretnej klasy społecznej, to aż 85% naszych respondentów deklaruje, że pojęcie klasy społecznej jest dla nich zrozumiałe. 

Zapytani o charakterystyczne dla klasy średniej zawody, badani wymieniali:

• nauczycieli
• lekarzy
• pielęgniarki
• adwokatów
• kierowników
• prawników
• kucharzy
• sprzedawców
• informatyków
• budowlańców
• urzędników
• pracowników biurowych
• fryzjerów.

Wśród odpowiedzi otwartych znalazły się także takie komentarze:

• Nie uważam, aby klasa średnia w ogóle istniała. Albo jest się w klasie niższej, albo jest się w klasie wyższej.
• Wszystkie zawody z dużym wynagrodzeniem.
• Wszystkie zawody po szkole średniej.
• Sympatycy PiS-u.
• Jak ludzi można dzielić na klasy!!!
• Zawód nie jest wykładnikiem dla klasy średniej.

Warto dodać, że 20% badanych nie było w stanie podać zawodu charakterystycznego dla przedstawiciela klasy średniej. 

Prawie wszyscy jesteśmy klasą średnią? 

Jedyna pewna definicja klasy średniej, to ta tworzona przez zaprzeczenie — jeśli ktoś nie jest bardzo biedny, albo bardzo bogaty, to znaczy, że reprezentuje middle class. 

Aż 69% respondentów uważa się za przedstawicieli klasy średniej. Przy czym warto zauważyć, że myśli tak o sobie 70% ludzi poniżej 23. roku życia, ale już tylko 60% osób w wieku ponad 55 lat. Bardzo wyraźnie widać, że poczucie przynależności do klasy średniej maleje wraz z wiekiem badanych.

Tylko 3% Polaków identyfikuje się z klasą wyższą i — co ciekawe — w tej grupie jest dużo więcej mężczyzn (6%), niż kobiet (1%). Bardziej oczywisty jest fakt, że im większe zarobki, tym większe przekonanie o przynależności do klasy wyższej wśród respondentów.

W opublikowanym przez CBOS badaniu z 2020 roku uwzględniono podział na klasę średnią niższą, właściwą i wyższą. Do tej pierwszej zaliczyło się 14%, do klasy średniej właściwej — 46%, a do klasy średniej wyższej 17%. Razem dało to wynik 77%, pozwalający stwierdzić, że ponad 3/4 społeczeństwa polskiego identyfikuje się z klasą średnią. 

Przedstawicieli klasy średniej jest więcej z roku na rok?

Jak czytamy we stępie do książki Henryka Domańskiego „Polska klasa średnia” wydanej w 2012 roku:

Problem klasy średniej narodził się na początku lat 90., gdy obraz życia w Polsce zaczął przypominać w niektórych aspektach społeczeństwa zachodnie. W świetle badań ankietowych z klasą średnią zaczęło się nagle identyfikować od 45 do 50% dorosłych Polaków.

Jak wyraźnie widać, klasa średnia w Polsce się powiększa. Skoro 61% respondentów zalicza swoich rodziców do klasy średniej, to znaczy to, że 8% Polaków awansowało w hierarchii społecznej. Można pokusić się o stwierdzenie, że zanika w naszym kraju klasa wyższa. O ile identyfikuje się z nią 3% ankietowanych, to 7% deklaruje przynależność do niej swoich rodziców.

Na pytanie „Czy dołączenie do klasy średniej jest jedną z Twoich aspiracji?” odpowiedziało twierdząco 22% ankietowanych, przy czym jest wśród nich 10% więcej mężczyzn niż kobiet.

4–5 tysięcy na rękę i jesteś w klasie średniej

Jeśli chodzi o kryteria przynależności do klasy średniej, to najważniejszym są według badanych zarobki. Nieco mniej istotne wydaje się wykształcenie — aż 87% Polaków uważa, że osoba bez dyplomu może należeć do klasy średniej.

Kapitał kulturowy, a więc pewne odziedziczone dobra kultury (książki, obrazy, instrumenty muzyczne), dzięki którym proces socjalizacji i edukacji przebiega inaczej niż w rodzinach, które takich dóbr nie mają, odgrywa najmniejszą rolę.

Ile zarabia przedstawiciel klasy średniej?

Według 35% ankietowanych przedstawiciela klasy średniej charakteryzują zarobki w wysokości 6–8 tysięcy brutto. Nieco mniej, bo 29% respondentów wskazywało na niższe kwoty: 4–6 tys. zł brutto, a 22% na przedział 8–10 tys. brutto.

Te dane jednoznacznie pokazują, że ekonomiczne kryteria przynależności do klasy średniej, choć najważniejsze i najbardziej charakterystyczne, są wciąż niejasne. Na pewno jednak pewną granicą wydaje się być kwota 10 tysięcy brutto. Jej przekroczenie oznacza awans do klasy wyższej.

A skoro już mowa o zarobkach — źródła zamożności mogą być przecież różne. Co z bardzo dobrze zarabiającymi youtuberami i modnymi gwiazdami social mediów? Większość (57%) ankietowanych nie zalicza ich do klasy średniej.

Jednocześnie 59% uważa, że nauczyciel akademicki zarabiający nieco ponad 3 tys. zł brutto jest przedstawicielem middle class. Wobec tych danych kwestie finansowe wydają się być w praktyce nie tak istotne, jak to wygląda w deklaracjach. 

Polski ład uderza w klasę średnią

Wprowadzony przez rząd na początku roku Polski Ład przewiduje ulgę dla klasy średniej. Z ulgi może skorzystać każdy, kto uzyskał przychody z pracy na etacie oraz z działalności gospodarczej opodatkowane według skali podatkowej w łącznej wysokości od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie.

Wynika z tego, że według kalkulacji i założeń rządu, do klasy średniej należą osoby zarabiające miesięcznie od 5701 do 11 141 zł brutto. Górna poprzeczka jest więc zawieszona wyżej, niż w wyobraźni naszych respondentów. 

Jednak ulga podarowana przez rząd klasie średniej nie jest — jak się okazuje — lekiem na całe zło nowej reformy. Aż 59% naszych respondentów uważa, że Polski Ład uderza w klasę średnią. Jednocześnie 61% twierdzi, że klasie średniej należy się opieka państwa.

Z badania InterviewMe wynika, że Polacy identyfikują przedstawicieli klasy średniej przede wszystkim na podstawie zarobków. Wyraźnie widać, że właściwie przedstawiciel każdego zawodu może dołączyć do klasy średniej, jeśli tylko uda mu się osiągnąć ze swojej pracy odpowiednie dochody. Jednocześnie większość badanych negatywnie ocenia działania rządu, który według ankietowanych powinien klasę średnią chronić, zamiast obciążać kolejnymi podatkami.

Podsumowanie najważniejszych wyników badania

Podsumujmy najważniejsze i najciekawsze wyniki badania „Polacy definiują klasę średnią”:

• Dla 85% Polaków pojęcie klasy społecznej jest zrozumiałe.
• Za przedstawicieli klasy średniej uważa się 69% ankietowanych.
• Polski Ład to cios w klasę średnią według opinii 59% Polaków — w większości tych dobrze zarabiających i z większych miast.
• Aż 87% Polaków uważa, że osoba bez wyższego wykształcenia może należeć do klasy średniej.
• Według 35% ankietowanych typowy przedstawiciel klasy średniej zarabia 6–8 tysięcy brutto miesięcznie.

Metodologia

W badaniu wzięło udział 1000 osób. Respondenci odpowiedzieli w ankiecie na 12 pytań dotyczących ich rozumienia pojęcia klasy społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem klasy średniej.

O nas

Dzięki InterviewMe dowiesz się, jak napisać CV oraz list motywacyjny, które zrobią wrażenie na pracodawcy. Nasz kreator CV i profesjonalne szablony CV pomogły już milionom kandydatów w znalezieniu pracy, o której marzyli.

A jakie jest Twoje zdanie na temat kryteriów przynależności do klasy średniej? Podziel się swoją opinią w komentarzu poniżej.

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.