Ile lat, tyle kłopotów? Ageism po polsku

Jak będziesz miał tyle lat co ja, to dopiero zrozumiesz. Bo ty, synek, to nienauczony roboty jesteś.

Tego typu komentarz to typowy przejaw ageismu, czyli dyskryminacji ze względu na wiek. I chociaż powyższy przykład dotyczy dyskryminacji osoby młodej, ageism dotyczy również, a nawet przede wszystkim, ludzi starszych.

O zjawisku ageismu jest coraz głośniej, zwłaszcza w Ameryce. Postanowiliśmy więc przyjrzeć się, czy dyskryminację ze względu na wiek odczuwają również Polacy. Oto wyniki badania, w którym wzięło udział 794 respondentów.

1. Ageism w Polsce vs w Europie i w USA

Ageism to tylko jeden z wielu rodzajów dyskryminacji — zaraz obok rasizmu czy seksizmu. Jest z nim jednak ten kłopot, że każdy może być jego ofiarą, bo przynależność do w grupy uprzywilejowanej nie jest dana na zawsze. 

Deklaracje naszych respondentów wskazują na to, że spora większość Polaków nie ma styczności ze zjawiskiem, jakim jest ageism. Wystarczy spojrzeć na poniższe dane:

• Nie zdarzyło mi się ocenić kogoś negatywnie z powodu jego wieku. — odpowiedziało tak 64% badanych.
• Nie byłem dyskryminowany ze względu na wiek. — odpowiedziało tak 71% badanych
• Nie byłem świadkiem sytuacji, w której ktoś jest dyskryminowany. — odpowiedziało tak 66% badanych.

Co ciekawe, dużo częściej to młodzi ludzie negatywnie oceniają innych na podstawie wieku. Przyznaje się do tego 58% osób poniżej 23. roku życia i tylko 25% ankietowanych w wieku ponad 55 lat. 

Tymczasem badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wskazują na to, że ageizm w Ameryce to duży problem, bo aż 82% osób starszych Amerykanów regularnie doświadcza dyskryminacji w życiu codziennym.

W Europie ageism najbardziej widoczny jest w Czechach — jego przejawy odczuwa ponad 50% obywateli tego kraju. Najrzadziej fakt bycia dyskryminowanym ze względu na wiek zgłaszają obywatele Danii.

Źródło: Predictors of attitudes to age across Europe

2. Za młodzi na sen, za starzy na grzech

Trzeba wiedzieć, że ageism, który potocznie kojarzony jest z dyskryminacją ludzi starszych, może dotyczyć również młodych. Kwestie te stały się widoczne zwłaszcza w kontekście pandemii.

Jak zauważa WHO, reakcja na szerzenie się choroby COVID-19 ujawniła, jak powszechny jest ageizm — osoby starsze i młodsze były stereotypizowane w dyskursie publicznym i w mediach społecznościowych. W niektórych kontekstach wiek był jedynym kryterium dostępu do opieki medycznej, terapii ratujących życie i izolacji fizycznej.

Zapytaliśmy więc naszych respondentów, w jakim wieku kobiety i mężczyźni zaczynają być zagrożeni przejawami ageizmu. To pytanie nie zawierało w sobie kontekstu pandemii i miało na celu sprawdzenie, czy płeć w jakiś sposób determinuje zagrożenie dyskryminacją wiekową.

W jakim wieku dyskryminacja ze względu na wiek zaczyna dotyczyć mężczyzn?

Najwięcej osób (19%) odpowiedziało, że w żadnym wieku szczególnie, a 11% badanych twierdzi, że ageism dotyczy przede wszystkim mężczyzn w wieku 56-60 lat. 

W jakim wieku dyskryminacja ze względu na wiek zaczyna dotyczyć kobiet?

Tutaj — podobnie — 19% respondentów nie zauważa momentu, w którym kobieta zaczyna być narażona na dyskryminację wiekową. Wśród tych, którzy wskazali konkretny wiek, najwięcej odpowiedzi (14%) padło na przedział 50-55 lat.

Wniosek płynący z tej części badania jest następujący:

Wygląda na to, że kobiety w oczach społeczeństwa starzeją się o 5 lat szybciej niż mężczyźni. 

Kto jest najbardziej narażony na dyskryminację ze względu na wiek?

Według naszych respondentów grupą najbardziej narażoną na dyskryminację ze względu na wiek są osoby mające obecnie 55-73 lata, czyli ludzie dobiegający emerytury lub na emeryturze.

Zdaniem badanych, im ktoś młodszy, tym mniejsze ma szanse doświadczyć dyskryminacji wiekowej. Oto procentowy rozkład odpowiedzi udzielonych na pytanie: 

Dodatkowo ageism mogą dotkliwiej odczuwać kobiety, bo ponad ⅓ ankietowanych (38%) twierdzi, że dyskryminacja dotyczy bardziej kobiet powyżej 50. roku życia niż mężczyzn w tym samym wieku.

Niemal połowa pań, które wzięły udział w naszym badaniu, jest przekonana, że to prawda. Jeśli chodzi o panów, to 32% przyznaje, że kobiety są bardziej narażone na dyskryminację ze względu na wiek.

3. Ageism w pracy — młodzi czują się niepewnie

Ageism w pracy oznacza faworyzowanie jednej a dyskryminowanie innej grupy wiekowej w sferze zatrudnienia. 

Po angielsku ukuło się nawet pojęcie unemployables, które tłumaczyć można jako niezatrudnialni. Amerykanie po pięćdziesiątce mają trudności ze znalezieniem zajęcia, ponieważ rynek pracy stawia przede wszystkim na młodych.

Z odpowiedzi naszych respondentów wynika, że w Polsce nie mamy tego problemu, bo 66% badanych uważa, że warto zatrudnić raczej osobę po 50. roku życia, która ma duże doświadczenie zawodowe, niż pracownika młodego, ale bez doświadczenia. 

Trzeba jednak zaznaczyć, że nasza ankieta w tym miejscu bada opinie, a nie rzeczywistość. Organizacje NGO raportują o przypadkach dyskryminacji wiekowej w miejscu pracy, a polskie prawo wspiera osoby zagrożone tym zjawiskiem.

Nowa praca, stare uprzedzenia

Już samo szukanie pracy to stres, a co dopiero, gdy dochodzi do tego obawa o ageism. Okazuje się, że to częsta sytuacja, bo 42% naszych respondentów boi się, że rekruter odrzuci CV, jeśli dowie się, ile kandydat ma lat. 

Częściej takie wątpliwości mają ludzie młodzi, przed 23. rokiem życia (57%), a najrzadziej osoby po 55 roku życia (40%).

Podobnie jest z kwestią awansu — 45% badanych ma przekonanie, że ich wiek negatywnie wpłynie na możliwość zdobycia wyższego stanowiska. Okazuje się, że przeszkodą jest tu najczęściej zbyt świeża metryka — złudzeń na temat możliwości uzyskania awansu nie ma aż 55% pracowników poniżej 23 roku życia. 

Młodość ma swoje prawa, ale czy na pewno?

Najmłodsi pracownicy mają — co naturalne — niewielkie doświadczenie zawodowe. To nie musi oznaczać złego wykonywania obowiązków, bo w pracy liczy się przecież także zaangażowanie i szybkość uczenia. A jednak—

Nieufność wobec kompetencji osób młodych (poniżej 25. roku życia) deklaruje ok. 17% pracowników w wieku 40-55 lat (czyli wcale nie tych najstarszych), ale też 3% najmłodszych badanych.

Podejrzenie, że starszy pracownik źle wykona swoje zadanie, ma jedynie 8% bardzo młodych pracowników (poniżej 23. roku życia) i 6% osób, które mają ponad 55 lat.

Wiek a problemy w pracy

Ponad połowa ankietowanych (53%) twierdzi, że ich wiek nie gra roli w życiu zawodowym. Są jednak tacy, którzy mają inne doświadczenia. 

Okazuje się, że 17% badanych nie dostało pracy — w ich przekonaniu — ze względu na to, ile mieli lat w momencie aplikowania na dane stanowisko. W przypadku 16% respondentów miało to miejsce już na etapie rozmowy o pracę. 

Oferta pracy ograniczona wiekiem? Zetknęło się z nią 15% Polaków. Brak podwyżki tłumaczy swoim wiekiem 13%, a wyrzucenie z pracy 4% badanych. 

4. Porozmawiajmy na serio, czyli test na ageism

Polacy zdają sobie sprawę z tego, że ageism to niebezpieczne zjawisko — 68% badanych uważa, że dyskryminacja ze względu na wiek rani ludzi tak bardzo jak seksizm czy rasizm. 

Jednocześnie 22% respondentów nie traktuje ageizmu jako rodzaju dyskryminacji. Być może w ich przekonaniu młodość i starość naturalnie determinują możliwości człowieka? Takie twierdzenie jest o tyle niebezpieczne, że wyklucza indywidualne podejście do każdej osoby.

Ageism, którego nie widać?

Pomimo deklaracji o braku uprzedzeń, pewien procent naszych respondentów wykazuje postawę, którą zdefiniować można jako ageism. Skąd ten wniosek?

Widać jednak pewną prawidłowość w tych odpowiedziach, bo to młodzi ludzie (poniżej 23. roku życia) odbierają starszym prawa do udziału w demokracji. W tej grupie wiekowej prawie co czwarty (23%) badany ma takie zdanie! Co ciekawe, w grupie osób powyżej 55 roku życia, 10% ankietowanych ma podobną opinię. 

W grupie osób poniżej 23. roku życia, 28% respondentów chciałoby obniżenia wieku osób uprawnionych do głosowania w wyborach. Jeśli chodzi o osoby starsze (powyżej 55. roku życia) — 10% z nich uważa tak samo. 

Podsumowanie

Jak to jest więc w Polsce z dyskryminacją wiekową? Z naszego badania wynika, że choć ageism to zjawisko, z którym zetknął się średnio co trzeci badany, to już blisko połowa respondentów podskórnie wyczuwa, że może stać się ofiarą tego typu dyskryminacji w życiu zawodowym.

I chociaż wydaje nam się, że to przede wszystkim osoby po 55. roku mogą doświadczyć krzywdzących stereotypów, to nie przekłada się to na rzeczywistość w sferze zawodowej. Wciąż ufamy w wiedzę i doświadczenie starszych pracowników, a młodzi pozostają świadomi, że potrzeba czasu, by zdobyć niezbędne kompetencje a w konsekwencji porządny awans. 

Metodologia

W badaniu wzięły udział 794 osoby. Respondenci odpowiadali na nasze pytania w ankiecie internetowej, przeprowadzonej w dniach 29 marca –13 kwietnia 2021 roku.

O nas

Dzięki InterviewMe dowiesz się, jak napisać CV oraz list motywacyjny, które zrobią wrażenie na pracodawcy. Nasz kreator CV i profesjonalne szablony CV pomogły już milionom kandydatów w znalezieniu pracy, o której marzyli.

Zachęcamy do komentowania wyników badania poniżej!