Bezrobocie: rodzaje, przyczyny, skutki [Polska, świat] + definicja

Bezrobocie — zjawisko społeczne, które przejawia się tym, iż grupa ludzi zdolnych i chętnych do pracy, nie jest w stanie podjąć zatrudnienia. Bezrobotny nie jest nigdzie zatrudniony, nie prowadzi działalności gospodarczej ani żadnej innej pracy zarobkowej.

Niektórzy twierdzą, że bezrobocie to problem „leniwych” osób, które „nie chcą zabrać się za uczciwą pracę”.

To niesprawiedliwe uogólnienie.

Zjawisko to jest zdecydowanie bardziej złożone, ma wiele przyczyn i skutków — ekonomicznych, społecznych i psychologicznych.

Co ciekawe, bezrobocie przynosi niekiedy… pozytywne efekty!

Z tego artykułu dowiesz się:

• co to jest bezrobocie i stopa bezrobocia
• jakie są rodzaje, przyczyny i skutki bezrobocia
• jakie jest bezrobocie w Polsce i na świecie
• co zrobić, aby uniknąć problemów ze znalezieniem pracy.

Jesteś bezrobotny? Aby zainteresować pracodawców, musisz przygotować skuteczne CV. W naszym kreatorze znajdziesz profesjonalne wzory do uzupełnienia, wskazówki oraz przykłady. Stwórz CV i list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Stwórz CV teraz

Zobacz inne wzory, stwórz CV oraz list motywacyjny i pobierz dokumenty w PDF tutaj

1. Definicja bezrobocia i jego rodzaje

Odpowiedzi na pytanie, co to jest bezrobocie, teoretycznie może udzielić prawie każdy.

Jednak rozumienie tego terminu może się nieco różnić.

Bezrobocie definicja

Obszerną definicję bezrobotnego znajdziesz w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która definiuje bezrobotnego jako osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy (fragment definicji).

Zgodnie z ustawą definicja „bezrobotnego” obejmuje tylko osoby, które ukończyły 18 lat, ale nie ukończyły 60 (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). Bierze również pod uwagę pracę dla niepełnosprawnych. 

Z kolei Międzynarodowa Organizacja Pracy za bezrobotnego uznaje osobę w wieku 15–74 lat, która spełnia warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie była osobą pracującą
• aktywnie poszukiwała pracy
• była gotowa podjąć pracę w badanym tygodniu lub następnym.

Organizacja uznaje za bezrobotną również tę osobę, która nie poszukiwała pracy, ponieważ miała ją zapewnioną i oczekiwała na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Rodzaje bezrobocia

Wyróżnia się wiele rodzajów bezrobocia — w zależności od jego przyczyn, sposobów pomiaru czy też długości trwania zjawiska.

Podstawowy podział na rodzaje bezrobocia na podstawie jego przyczyn to:

Bezrobocie frykcyjne — kiedy na rynku jest za mało miejsc pracy. Zazwyczaj jest to okres przejściowy (dlatego nazywa się je również bezrobociem krótkotrwałym). Ten rodzaj bezrobocia jest związany z niedostateczną informacją — kandydaci nie wiedzą, że czeka na nich stanowisko pracy.

Bezrobocie strukturalne — zbliżone do bezrobocia frykcyjnego, jednak utrzymujące się dłużej i trudniejsze do zniwelowania. W tym przypadku kandydaci nie mają wystarczającego wykształcenia lub kompetencji, aby podjąć pracę.

Bezrobocie koniunkturalne — nazywane również bezrobociem cyklicznym lub keynesowskim. Jest związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki i nie jest długotrwałe.

Bezrobocie technologiczne — związane z bezrobociem strukturalnym. Jest spowodowane wprowadzaniem nowych technologii. Pracownicy po prostu nie posiadają wystarczających umiejętności, aby pracować np. z nowym sprzętem.

Bezrobocie sezonowe — dotyczy branż i zawodów, które są podatne na zmiany sezonowe (np. prace wakacyjne).

Można również podzielić rodzaje bezrobocia na podstawie okresu trwania zjawiska. Wyróżnia się:

• bezrobocie krótkookresowe (do 3 miesięcy)
• średniookresowe (od 4 do 6 miesięcy)
• długookresowe (od 7 do 12 miesięcy)
• długotrwałe (powyżej 12 miesięcy).

Bezrobocie może być też jawne (np. bezrobocie rejestrowane — ustalane na podstawie ewidencji urzędów pracy) i ukryte (np. wcześniejsza emerytura lub niepełny wymiar pracy).

Inne wyróżniane rodzaje bezrobocia:

• bezrobocie naturalne (nazywane też bezrobociem dobrowolnym — są to osoby, które w sytuacji równowagi na rynku pracy po prostu nie chcą podjąć pracy, np. nie szukają dobrych ofert pracy)
• bezrobocie klasyczne (kiedy np. pensje są sztucznie zawyżane i pracodawcy nie są w stanie zatrudniać pracowników)
• bezrobocie przymusowe (szersza definicja, która zawiera w sobie bezrobotnych, którzy pomimo akceptacji rynkowych warunków, nie są w stanie znaleźć pracy)
• bezrobocie powszechne (dotyczące całego kraju)
• bezrobocie lokalne (dotyczące określonego regionu)
• bezrobocie pozorne (to zjawisko tworzą osoby, które są zarejestrowane jako bezrobotni, ale wykonują pracę zarobkową)
• bezrobocie całkowite i częściowe (całkowity brak zatrudnienia lub praca w niepełnym wymiarze godzin).

Nie możesz znaleźć pracy i chcesz zarejestrować się jako bezrobotny? Dowiedz się, kiedy należy Ci się zasiłek dla bezrobotnych i jaka obecnie jest jego wysokość: Zasiłek dla bezrobotnych — wysokość brutto/netto. Ile trzeba przepracować i kiedy traci się prawo do kuroniówki?

2. Przyczyny bezrobocia w Polsce i na świecie

Bezrobocie to zjawisko bardzo złożone, na które wpływa wiele czynników.

Można jednak wyróżnić jego najczęstsze przyczyny.

Główne przyczyny bezrobocia:

• niski poziom wykształcenia części społeczeństwa
• szybki rozwój nowych technologii
• zaniedbanie gałęzi gospodarki w regionie
• niewłaściwe funkcjonowanie instytucji rynku pracy
• wysokie koszty pracy dla pracodawców
• brak poszukiwanych przez pracodawców umiejętności u kandydatów
• wejście na rynek pracy pokolenia wyżu demograficznego
• niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy
• wysokie zasiłki dla bezrobotnych, pomoc socjalna
• wysokie podatki, które ograniczają możliwości pracodawców
• niedopasowanie terytorialne miejsca zapotrzebowania na pracę i miejsca zamieszkania potencjalnych pracowników
• sztywne i opresyjne dla pracodawców prawo pracy
• nagłe zmniejszenie zapotrzebowania na dany produkt lub usługę
• gospodarka państwa nastawiona na import
• sezonowe zmiany w rodzaju i skali zatrudnienia
• wyznaczanie przez rząd sztucznie wysokich stawek płacy minimalnej.

Mówiąc o bezrobociu trudno dziś uciec od obaw związanych z automatyzacją pracy. To temat podejmowany na licznych wydarzeniach poświęconych przyszłości gospodarczej, a także przedmiot licznych analiz i raportów. OECD wskazuje, że w Polsce ponad 50% stanowisk zagrożonych jest automatyzacją (to nieco więcej niż średnia dla przebadanych 32 krajów należących do OECD, przy czym w Norwegii wysokie lub znaczące ryzyko zmian wynosi nieco ponad 30%, a na Słowacji blisko 65%). Największe ryzyko dotyczy sektorów: spożywczego, budowlanego i usług utrzymujących czystość, a także usług przewozowych i logistycznych, rolnictwa oraz przemysłu odzieżowego. Jednocześnie według raportu „The Workforce View 2018 in Europe” jedynie 10% Polaków obawia się, że ich praca zostanie zastąpiona przez maszyny w najbliższych 6–10 latach.

Bądź na bieżąco. Przeczytaj: Zasiłek dla bezrobotnych (wszystko, co musisz wiedzieć).

Chcesz od razu napisać CV? Skorzystaj z naszego kreatora, w którym znajdziesz profesjonalne szablony do uzupełnienia i praktyczne podpowiedzi. Stwórz CV w 5 minut tutaj.

Kreator CV

Zobacz inne szablony, stwórz CV i pobierz dokument w PDF tutaj.

3. Skutki bezrobocia — negatywne i pozytywne

Bezrobocie dotyka wielu dziedzin życia ludzi i funkcjonowania państwa.

Jego skutki mogą być ekonomiczne (np. zmniejszenie wpływów do budżetu państwa), psychologiczne (np. depresja) czy też społeczne (np. poczucie wykluczenia ze społeczeństwa).

Negatywne ekonomiczne skutki bezrobocia:

• spadek poziomu produkcji
• większe wydatki państwa na pomoc socjalną i walkę z bezrobociem
• rozwój tzw. szarej strefy
• utrata umiejętności i kwalifikacji wśród osób bezrobotnych
• zmniejszanie się wpływów i deficyt budżetowy.

Negatywne społeczne skutki bezrobocia:

• poczucie wykluczenia ze społeczeństwa
• utrata statusu społecznego
• pogarszające się relacje z rodziną i bliskimi
• pogarszanie się stanu zdrowia społeczeństwa
• patologie społeczne
• bieda i ubóstwo
• emigracja zarobkowa
• odkładanie decyzji o założeniu rodziny.

Negatywne psychologiczne skutki bezrobocia:

• depresja i zaburzenia emocjonalne
• obniżenie samooceny i wiary w siebie
• niski poziom zadowolenia z życia
• większa podatność na choroby
• myśli i próby samobójcze
• stres
• zrezygnowanie i niechęć do poszukiwania pracy.

O indywidualnych i społecznych skutkach bezrobocia możesz dowiedzieć się więcej m.in. z analizy „Indywidualne i społeczne skutki bezrobocia na tle globalizacji” autorstwa Magdaleny Śmilgin ze Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi.

Chociaż bezrobocie wydaje się jedynie negatywnym zjawiskiem, może mieć także pozytywne skutki!

Pozytywne skutki bezrobocia:

• większa konkurencyjność na rynku pracy, która stymuluje pracowników do zdobywania specjalistycznego wykształcenia i nowych umiejętności
• większa motywacja, dyscyplina, zaangażowanie i efektywność pracowników
• zainteresowanie elastycznymi formami pracy
• lepsza alokacja zasobów pracy
• łatwiejsza walka z inflacją (mniejsza presja na podnoszenie pensji)
• szukanie nowych ścieżek kariery i przemyślane wyznaczanie celów zawodowych
• krótkotrwała migracja zarobkowa pozwala lepiej poznać inne kultury.

O pozytywnych skutkach bezrobocia można przeczytać m.in. w tekście dr Karoliny Dreli „Socjologia i inne nauki o pracy i bezrobociu”.

W życiu zawodowym żadna skrajność nie jest dobra. Dowiedz się, jak zdiagnozować i walczyć z obsesyjnym pożądaniem pracy: Co to jest pracoholizm? Definicja, przyczyny, objawy, skutki i leczenie.

4. Bezrobocie w Polsce, Europie i na świecie. Statystyki i stopa bezrobocia

Być może zastanawiasz się, czym tak właściwie jest stopa bezrobocia.

Nie jest to bowiem liczba osób bezrobotnych w danym państwie lub regionie.

Stopa bezrobocia — definicja

Stopa bezrobocia to wielkość statystyczna, która określa wymiar bezrobocia na danym obszarze. Jest to po prostu stosunek liczby osób bezrobotnych do osób aktywnych zawodowo.

Eksperci wyróżniają również pojęcie: naturalna stopa bezrobocia. Jest to tzw. bezrobocie naturalne, występujące w sytuacji, gdy rynek znajduje się w stanie równowagi. W gospodarce rynkowej naturalna stopa bezrobocia nigdy nie jest równa zeru.

Jaka jest zatem stopa bezrobocia w Polsce?

Według danych GUS, w 2019 roku stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce wynosiła:

• 5,5% w kwietniu
• 5,6% w marcu
• 5,7% w lutym
• 5,8% w styczniu.

Dla porównania, stopy bezrobocia rejestrowanego w kwietniu w poprzednich latach wynosiły:

• 6,2% w 2018 r.
• 7,5% w 2017 r.
• 9,2% w 2016 r.
• 10,9% w 2015 r.
• 12,7% w 2014 r.

A ilu dokładnie jest bezrobotnych w Polsce?

W kwietniu 2019 r. w Polsce było 922 800 zarejestrowanych bezrobotnych. Dla porównania, w tym samym miesiącu w 2014 roku było ich ponad 2 mln!

Jeszcze bardziej optymistyczne dane o bezrobociu w Polsce podaje Eurostat.

Według Eurostat w 2019 roku stopa bezrobocia wyniosła w Polsce 3,3%. Różnica ta wynika jednak przede wszystkim z innej metodologii oraz definicji bezrobotnego.

Rekordowo niskie wskaźniki bezrobocia w Polsce z pewnością mogą cieszyć rządzących i przedsiębiorców, którym sytuacja pozwala na zatrudnianie pracowników lub korzystanie z usług samozatrudnionych. A także wszystkich, którzy otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę i mogą utrzymać się na wyższym lub niższym poziomie. Jednak wskaźnik ogólnopolski nie może zaciemniać nam obrazu. Musimy pamiętać, że bezrobocie rozkłada się nierówno ze względu na poszczególne regiony Polski. Występują znaczące różnice między województwami. W styczniu tego roku w Wielkopolsce wynosiło ono jedynie 3,3%, natomiast w woj. warmińsko-mazurskim aż 10,9%. Również powyżej 10% wynosiło bezrobocie w województwie mazowieckim (10,2%), ale w samej Warszawie już tylko 2,4%. Nic więc dziwnego, że stolica jest podawana w statystykach oddzielnie.

Wskazówka: Stopę bezrobocia ze stycznia 2019 r. w poszczególnych województwach znajdziesz na stronie GUS (tutaj).

Jak pokazał raport Najwyższej Izby Kontroli „Rozwiązywanie problemów społeczno-ekonomicznych mieszkańców miast istotnie dotkniętych skutkami zmian gospodarczych” z lipca 2018 roku, poszczególne miasta są nierówno dotknięte problemami bezrobocia. Często wynika to z przemian strukturalnych lokalnej gospodarki na przestrzeni ostatnich dekad.

Przede wszystkim nierówności dotyczą to małych i średnich miast. W tych przypadkach duże znaczenie mają działania aktywizujące bezrobotnych. Niestety nie zawsze przynoszą one oczekiwane rezultaty.

Wynika to nie tylko z niedopasowanych działań, ale także m.in. z braku zainteresowania podjęciem legalnego zatrudnienia, występujących ograniczeń zdrowotnych czy też problemów rodzinnych.

Mówiąc o stopie bezrobocia nie możemy również zapominać o jej rozkładzie w poszczególnych grupach wiekowych. Wśród osób młodych, dopiero wchodzących na rynek pracy, wciąż jest ono znacznie wyższe niż średnia ogólnokrajowa. Na początku 2019 roku stopa bezrobocia w grupie osób 15–24 lat wynosiła bowiem aż 10,4%. Również osoby starsze mają problemy ze znalezieniem zatrudnienia.

A jak Polska wypada na tle innych krajów?

Stopa bezrobocia w wybranych państwach europejskich (dane: Eurostat, 2019 r.):

• Hiszpania — 14,1%
• Włochy — 9,9%
• Chorwacja — 6,6%
• Portugalia — 6,7%
• Szwecja — 7%
• Słowacja — 5,7%
• Dania — 5%
• Austria — 4,8%
• Irlandia — 5%

• Polska — 3,3%

• Holandia — 4,4%
• Niemcy — 3%
• Czechy — 2%

W tym okresie bezrobocie w Unii Europejskiej utrzymywało się na poziomie 6,8%.

Dla porównania, w kwietniu 2019 r. w Stanach Zjednoczonych stopa bezrobocia wyniosła 3,6%, a w Japonii — 2,4%.

Porównując stopę bezrobocia z innymi krajami musimy pamiętać o globalnym podziale pracy, a więc o rodzajach prac wykonywanych i oferowanych na rynku w danym państwie. Nie tylko przekłada się to na wysokość zarobków, ale również będzie wiązało się z szansami rozwoju gospodarki, walką z pułapką średniego dochodu oraz konkurencyjnością.

W przyszłości nie chcesz mieć problemów ze znalezieniem pracy? Dowiedz się, jak wybrać odpowiedni zawód: Czym się kierować, planując swoją przyszłość zawodową? Odpowiedz sobie na te pytania!

5. Jak uniknąć bezrobocia i znaleźć satysfakcjonującą pracę?

Zbezrobocia można wyjść lub uniknąć go w przyszłości, stosując sprawdzone metody i unikając typowych błędów.

Jeśli obecnie masz problem ze znalezieniem pracy, zajrzyj do naszego poradnika: Jak wykorzystać czas na bezrobociu, aby przyspieszyć powrót do pracy?

Wiele osób narzeka na to, że pracodawcy nie chcą zatrudniać osób bez doświadczenia. Dlatego warto zdobyć je na praktykach lub stażu (dowiedz się, jak załatwić sobie staż lub praktyki zawodowe). Zajrzyj także do poradnika: Jak zdobyć pracę, jeśli nie masz doświadczenia zawodowego.

Wciąż nie wiesz gdzie szukać pracy? Pomoże Ci nasze zestawienie 49 stron i portali z ogłoszeniami.

Jeśli już znalazłeś ciekawą ofertę pracy, musisz wyróżnić się na tle innych kandydatów. Aby zwrócić uwagę pracodawcy, napisz nowoczesne CV (poradnik) oraz skuteczny list motywacyjny (poradnik). Na InterviewMe znajdziesz także kreator CV online, który znacznie ułatwi Ci stworzenie tych dokumentów.

Następnie solidnie przygotuj się do rozmowy kwalifikacyjnej. Tutaj znajdziesz wskazówki, o czym pamiętać podczas spotkania rekrutacyjnego, a także listę najpopularniejszych pytań wraz z odpowiedziami.

Pamiętaj również, że pracodawcom zależy nie tylko na specjalistycznych umiejętnościach, ale także na kompetencjach miękkich (zajrzyj tutaj) oraz określonych cechach charakteru i osobowości (sprawdź, jakie cechy powinien mieć dobry pracownik oraz jakie są pozytywne i negatywne cechy charakteru).

Może Cię również zainteresować:

• Dlaczego nie możesz znaleźć pracy?
• Staż z urzędu pracy
• Staż pracy — czym jest i jak go wyliczyć?
• Klasa średnia: co to jest [+ zarobki]

Musisz napisać również list motywacyjny? W naszym kreatorze znajdziesz nowoczesne wzory do wypełnienia i praktyczne porady. Stwórz list motywacyjny w 5 minut tutaj.

Kreator listu motywacyjnego

Zobacz inne szablony, stwórz list motywacyjny i pobierz dokument w PDF tutaj.

A według Ciebie, jaka jest główna przyczyna bezrobocia i jak powinno się z nim walczyć? Podziel się swoją opinią w komentarzu poniżej!

Proces redakcyjny InterviewMe

Ten artykuł został sprawdzony przez nasz zespół i jest zgodny z procesem redakcyjnym InterviewMe. Zależy nam na dzieleniu się naszą wiedzą oraz dostarczaniu rzetelnych i godnych zaufania porad zawodowych dopasowanych do Twoich potrzeb. Nasze wysokiej jakości treści co roku przyciągają ponad 10 milionów czytelników. Ale na tym nie koniec. Regularnie publikujemy też autorskie badania, aby lepiej rozumieć rynek pracy i jesteśmy dumni, że cytują nas czołowe media w Polsce.

Źródła

• http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040991001/U/D20041001Lj.pdf
• http://ur.edu.pl/pliki/Zeszyt8/31_smilgin.pdf
• http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171397853
• https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/bezrobotni-zarejestrowani-i-stopa-bezrobocia-stan-w-koncu-grudnia-2019-r-,2,89.html?pdf=1
• https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tps00203/default/table
• https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/bezrobotni-zarejestrowani-i-stopa-bezrobocia-stan-w-koncu-stycznia-2019-r-,2,78.html
• https://www.nik.gov.pl/plik/id,18303,vp,20901.pdf